ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගොඩනැඟීමේ මුල් පියවරයන්

ශ්‍රී ලංකාවේ පශ්චාත්-යුධ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගොඩනැඟීමේ මුල් පියවරයන් 2015-2019: උගත් පාඩම් යන මාතෘකාවෙන් යුතු තොරතුරු රැසකින් පිරි අධ්‍යයනයක් Regional Centre for Strategic Studies ආයතනයෙන් නිකුත් වී තිබේ.

ආණ්ඩු ක්‍රමයක් යනු අරාජකත්ව ප්‍රචණ්ඩත්වය සහ ප්‍රජාපීඩක ප්‍රචණ්ඩත්වය යන අන්ත දෙක මැදින් පවතින්නකි. ලංකාව කිසිදු දිනෙක මේ අන්ත දෙකින් එකකට හෝ ඇද වැටී නැති වුවත් රටේ සියළුම ජනතාවගේ අයිතිවාසිකම් සුරක්ෂිත බව තහවුරු කරන ප්‍රතිපත්ති මොනවාදැයි කියා ප්‍රසිද්ධ සංවාදයක් ද මේ දක්වා දකින්නට ලැබී නැත. එවැනි පසුබිමක දී මේ අධ්‍යයනය ගන්නා ලද උත්සාහය ප්‍රශංසනීයයි.

යහපාලන ආණ්ඩු කාලය මේ අධ්‍යයනයේ දී විශේෂයෙන් අවධානයට ලක් වෙයි. ප්‍රථම වරට ලංකාවේ ප්‍රධාන දේශපාලන පක්ෂ දෙක විසින් එක මේසයකට වාඩිවී තමන් ඉදිරියේ ඇති ඛාදනය වෙමින් පවතින ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය යළි ගොඩනඟා ගන්නට උත්සාහ දැරීම ගැනත් ඔවුන්ගේ ඒ වෑයම් අසාර්ථක වී ගියේ මන්දැයි කියාත් මෙහි නියැළෙන විද්‍යාර්ථීන්ගේ විමසුමට ලක්වේ.

ශ්‍රී ලංකාවේ දශක තුනක් පුරා පැවති සිවිල් යුද්ධය පමණක් නොව දකුණෙන් නැඟී ආ කැරලි කෝලාහල (1971 සහ 1987-89) දෙකත් ලංකාවේ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ඛාදනයට හේතු වූවා යැයි සඳහන් කරති. ඔවුන්ගේ අධ්‍යයනය 2015-2019 ට සීමා වුවත් ඒ පසුබිම සිහි කිරීම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගොඩනැඟීම ගැන වූ සාකච්ඡාවක දී වැදගත් බව සැලකීම ඔවුන් අත්නොහැරීම වැදගත් යැයි මම සලකමි.

මේ අධ්‍යයනය ඉදිරිපත් කරන විද්‍යාර්ථීන්ට අනුව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සඳහා ලංකාව තුළ මහත් ජනප්‍රියත්වයක් ඇතිවා පමණක් නොව එහි වර්ධනයක් ද දකින්නට හැකියි. වෙනත් පාලන ක්‍රමයන්ට වඩා වැඩිහිටි ශ්‍රී ලාංකිකයන් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට කැමැත්තක් දක්වන බව දකුණු ආසියාවේ ආණ්ඩුකරණය සහ ප්‍රතිත්ති අධ්‍යයන කළ NORHED යටතේ වූ ව්‍යාපෘතියක දී දැනගන්නට ලැබී ඇතැයි ඔවුන් සඳහන් කරති.

මහජනතාව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ප්‍රිය කළා වුවත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී වූ දේශපාලන ප්‍රතිසංස්කරණ සාර්ථක නොවූයේ රටේ ප්‍රධාන දේශපාලන පක්ෂ ඒ වෙනුවෙන් කිසිදු මෙහෙයක් ඉටු නොකිරීම නිසා යැයි මේ අධ්‍යයනය කියැවීමේ දී පැහැදිලි වන කාරණයකි. මේ අධ්‍යයනයේ නියැළෙන ලද විද්‍යාර්ථීන් උලුප්පා දක්වන්නේ රටේ ප්‍රධාන දේශපාලන පක්ෂ අතර coalition or cohabitation සම්බන්ධයෙන් සාර්ථකත්වයක් කිසිදා දකින්නට නොලැබුණ බවයි. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ප්‍රතිසංස්කරණ ගෙනෙනවා වෙනුවට එහි ඛාදනය දිගින් දිගටම අත්විඳින්නට මහජනතාවට සිද්ධවීමට හේතුව මේ ප්‍රධාන පක්ෂ තුළ ඇති ගැටුම් යැයි අධ්‍යයනයේ නිගමනය වීයැයි එය කියැවීමෙන් පසුව මම සිතීමි.

ප්‍රධාන දේශපාලන පක්ෂ ගැනත්, යහපාලන ආණ්ඩුව ගැනත් කෙරෙන කතිකාවක දී රටේ මන්ත්‍රීවරුන් ඔවුන්ගේ දේශපාලන පක්ෂ මාරු කිරීම ගැන සඳහනක් තිබුණා දැයි කියා මට සොයාගත නොහැකි විය.

ලංකාවේ පාර්ලිමේන්තු නියෝජිතයන් විසින් අර්බූදකාරී අවස්ථාවල දී තම දේශපාලන පක්ෂ මාරු කිරීම හෝ පක්ෂය තුළ කැඩී බෙදී යාමක් දකින්නට ලැබුණ මුල් අවස්ථාව යහපාලන ආණ්ඩු කාලය නොවේ. සොලමන් ඩයස් බණ්ඩාරනායක එක්සත් ජාතික පක්ෂයෙන් කැඩී ගොස් ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂය පිහිටුවා ගැනීමේ පටන් කොමියුනිස්ට් පක්ෂයකින් දේශපාලනයට පිවිසි මෛත්‍රීපාල සිරිසේන ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂයට පැමිණීමත් මගේ සිහියට නැඟේ.

ඉතින් ඒ නිසා ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය රැකීම වෙනුවෙන් කළ යුත්තේ මොනවාදැයි පහදාගත් දැක්මකින් යුතු පාර්ලිමේන්තු නියෝජිතයන් සිටියාදැයි කියා මෙන්ම අද සිටිනවාදැයි කියා සැකයක් ඇතිවේ. යහපාලන රජයේ ආගමනය සිදු වූයේ අවස්ථාවාදී දේශපාලනඥයන් විසින් හිටපු ජනාධිපති මහින්ද රාජපක්ෂට එරෙහිව රටේ ඇති වූ මහජන විරෝධයෙන් වාසි ගන්නට ඔවුන්ගේ හඬ වෙනස් කිරීම පමණක් නිසාදැයි කියාත් මේ අධ්‍යයනය තුළින් පිරිනැමෙන මහත් තොරතුරු රාශියෙන් සිතන්නට හැකියි. තව දුරටත් පැහැදිලි කළහොත් එහි දී සිද්ධ වූයේ රාජපක්ෂ රෙජිමයේ බලගතු බව පරාජය මිසෙක එහි දී හානියට පත්වෙමින් තිබි ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය යළි ගොඩනැඟීම හෝ රටේ යහපාලනයක් පිහිටුවීම සඳහා දැඩි උවමනාවක් ඒ හටගත් විරෝධයේ අඩංගුව තිබුණාද යන්න සැක සහිතයි.


යහපාලන ආණ්ඩුවේ ජනාධිපතිවරයා සහ අගමැති අතර බලය සඳහා වූ ප්‍රතිවාදීත්වය ගැන මෙන්ම 19 වැනි ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණය තෙක් පැවති ජනාධිපතිවරයාගේ විධායක බලය ගැන ද මෙම අධ්‍යයනය සටහන් කරයි. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගැන වූ කතිකාවේ දී එම කොටස, විශේෂයෙන්ම ඔවුන් අතර වූ ප්‍රතිපත්තිමය ගැටුම්, යනාදියෙන් එය තවත් විස්තරාත්මක වූවා නම් එහි අනගිත්වය ඉහළ යනු ඇත.

ජනාධිපතිවරයා සතු විධායක බලය අයින් කරනවා යැයි පොරොන්දු දී පාලන බලය අල්ලාගන්නට සමත් වූ ජනාධිපතිවරුන් කිසිවෙක් එය නොකරන ලද්දහ. සිරිසේන-වික්‍රමසිංහ ගැටුම්වල දී විධායක බලය අයින් කරන යෝජනා සඳහා අනෙකා සහයෝගය නුදුන්නා යැයි කියා පමණක් ඔවුන් එය මඟහැරියේ ද? එවක අගමැතිව සිටිය දී රනිල් වික්‍රමසිංහ විසින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයට හානිකර වූ ඒ විධායක බලය අයින් කරන්නට හෝ නොකරන්නට කියා යම් ප්‍රතිපත්තිමය ස්ථාවරයක සිටියාදැයි කියා පැහැදිලි කරමින් ඒ සම්බන්ධයෙන් ලියැවෙන ලද කොටස තවත් පුළුල් වූවා නම් හොඳයැයි සිතේ.

යහපාලන සමයේ දී ව්‍යවස්ථා අර්බූදය පැන නැඟුනේ එක්තරා ප්‍රතිපත්ති සම්බන්ධයෙන් පැවති වෙනස් මත නිසා යැයි සඳහන් වෙයි. අනතුරුව සිරිසේන සහ වික්‍රමසිංහ ගැන වූ පෞරුෂ හා පංති ප්‍රතිවිරුද්ධතාවයන් ගැන ලියැවෙයි. ඉතින්, නැවතත් අපිට මේ ඔවුන් අතර එකඟත්වයක් නොමැති වූ ප්‍රතිපත්ති මොනවාදැයි කියා වැඩි දුරටත් පැහැදිලි කිරීමක් ලැබුණා නම් වඩා වටිනවා යැයි මට සිතේ.

මෙම අධ්‍යයනය තුළ සෝදුපත් බැලීමේ දී අත්හැරී ගිය තැන් බොහොමයක් ඇතැයි කියාත් සඳහන් කළ යුතුයි.

මෙහි විද්‍යාර්ථීන් විසින් ගන්නා ලද වෑයම බෙහෙවින් අගය කරමි. මෙම අධ්‍යයනය මෙතැනින් නිමා නොවී තවත් පුළුල් හා විවිධ පැතිකඩෙන් ඔවුන් විසින් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ගොඩනැඟීම පිළිබඳ කතිකාවක් ඉදිරියට ගෙන යනු ඇතැයි මම උදක්ම බලාපොරොත්තු වෙමි.

රජයට පින්සිද්ධ වෙන්න ළමයින්ට කන්න ලැබෙනවා

රජයේ ඉහළ නිලතලයක් උසුලන අයෙකුගේ මාර්ගයෙන් පාසැල් ළමුන්ට බෙදන ආහාර වේලක් සඳහා අනුමැතිය ලබාගැනීමට කලකට ඉහත දී සමත්වීම ගැන මගෙ යාළුවා ඒ අයට පින්දෙමින් කතා කළේය. තම දරුවන්ට ආහාර වේලක් දීමට පවා දෙමව්පියන් අසමත් වන්නේ මෙසේ රජය හරහා බෙදීමට පටන් ගැනීම නිසා යැයි පැහැදිලි කිරීම කොතැනින් හෝ පටන් නොගන්නේ ද ලංකාව අදටත් වඩා අවාසනාවන්ත තත්ත්වයකට පත්වනු ඇත.

1979 දී මාග්‍රට් තැචර් අගමැතිනිය වෙද්දී මහා බ්‍රිතාන්‍යයේ ආර්ථිකය ඉතා දුබල තත්ත්වයකට වැටී තිබිණ. ජනසතු කරන ලද කර්මාන්ත ක්ෂේත්‍රය මහජනතාවගේ බදු මුදල් ගිල දමමින් අකාර්යක්ෂම ලෙසින් නිෂ්පාදනයේ යෙදී සිටියේය. ක්‍රමවත් බව අඩුවෙද්දී ඔවුන් තව තවත් රජයේ සහනාධාර උද්යාචනය කරමින් සිටියේය. වැඩ වර්ජන නිරතුරුවම පැවතීම හේතුවෙන් අත්‍යාවශ්‍ය සේවාවන් දීර්ඝ කාලවලට මෙන්ම නිතිපතා නැවතිණ. වැඩ වර්ජනවල දී ප්‍රචණ්ඩත්වය ද දකින්නට ලැබිණ.

බ්‍රිතාන්‍ය ජනගහනයෙන් විශාල කොටසක් නිවාස, අධ්‍යාපනය සහ ජීවිකාව සඳහා රජයෙන් යැපෙන ලද අයයි. නිෂ්පාදනයේ යෙදෙන අය (රජයේ නොවන රැකියාවන්හි නියැළෙන ලද අය) මහා බදු බරක් උසුලන ලද්දහ. උපයන ආදායමෙන් 83% ක් තරමට බදු මට්ටම් ඉහළ ගොස් තිබුණි. රැකියාවල නියැලී සිටි මිලියන 25 ක ජනතාවගෙන් 29.3% ක් සේවය කළේ රජයේ හෝ ජනසතු කරන ලද කර්මාන්තවලයි. මහජනතාව ජීවත්වූ ගෙවල්වලින් තුනෙන් එකකට ආසන්න සංඛ්‍යාවක් රජයේ ආයතන හරහා කුලියට ගන්නා ලද ඒවා වූහ.

දක්ෂිණාංශය (ටෝරි) සහ වමාංශිකය (ලේබ) වරින්වර ආණ්ඩු කළ ද ඔවුන්ගේ ප්‍රතිපත්තිවලින් ඇතිවූයේ “සමාජවාදී රැචටයක්” (socialist ratchet) යැයි කීත් ජෝසෆ් කියා සිටියේය. ලේබ පක්ෂය විසින් බ්‍රිතාන්‍ය තව තවත් වමට ගෙන යද්දී ටෝරි අය නිකම් බලා සිටියා යැයි මාග්‍රට් තැචර් කියා සිටියාය. එතෙක් සිද්ධ වූයේ බියර් සහ සැන්විච් බුදිමින් ඩවුනින් වීදියේ අංක 10 නිවසේ දී වෘත්තීය සමිති නියෝජිතයන්, රාජ්‍ය නිලධාරීන් සහ විශාල සමාගම්වල කර්මාන්ත නියෝජිතයන් ගෙනෙන නීති පාර්ලිමේන්තුව විසින් සම්මත කිරීමයි. නිදහස් සමාජයක් සඳහා නීතියේ රීතිය (rule of law) පැවතීම අවශ්‍ය යැයි කියා මාග්‍රට් තැචර් ඒ වෙනුවෙන් තදින් පෙනී සිටියාය. බියර් සහ සැන්විච් බුදිමින් ඩවුනින් වීදියේ අංක 10 හි එක්රොක් වූ කල්ලිය සියළු බ්‍රිතාන්‍යයයන් වෙනුවෙන් නීති හැදීම ඇය අවසන් කර දැමුවාය.

1979 අයවැයේ දී බදු 3% කින් අඩු කිරීම ඇය බදු අඩු කිරීමට ගත් පළමු පියවර විය. එසේම ඇය රජයේ වියදම් ද 3% කින් අඩු කළේය.

නමුත් තැචර් කාලයේ වැටී සිටි ආර්ථිකය ගොඩ ආවේ පනවා තිබූ නියාමන බහුතරයක් ඉවත් කරන්නට ඇය සමත් වූ නිසයි. වේතන සහ බඩු මිල සඳහා වූ පාලන රෙගුලාසි ලිහිල් කරන්නටත් විනිමය හුවමාරු පාලන ලිහිල් කරන්නටත් ඇය පියවර ගත් නිසයි.

වර්තමානයේ දී මෙන්ම ලෝකයේ හැම පැත්තකම ඉන්ධන මිල ඉහළ ගොස් තිබිණ. වර්තමානයේ දී මෙන්ම රටවල් බොහොමයක් අවපාතය සහ විරැකියාව ඇතිවීම වළක්වා ගන්නට යැයි කියා මුදල් ප්‍රසාරණය කිරීම පටන් ගෙන තිබිණ.

ඇයගේ පක්ෂයම ඇයට එරෙහි වූ අවස්ථා නොමඳ වූහ. 1979 අයවැයෙන් රජයේ වියදම් අඩු කළ ඇය 1980 අයවැයේ දී ද තවත් රජයේ වියදම් අඩුකරන ලද්දාය. ඇයගේ පක්ෂය තුලින්ම ඇයව පන්නා දමන්නට ගත් කුමන්ත්‍රණ වූහ. 1981 ආර්ථිකය යහපත් අතට හැරෙන්නට පටන් ගති. ආර්ථිකයේ වාර්ෂික සියයට තුනක වර්ධනයක් දකින්නට ලැබිණ.

අගමැතිනිය වෙන්නට පෙර වයස 32 දී ප්‍රථම වරට පාර්ලිමේන්තුව නියෝජනය කළ ඇය අධ්‍යාපනය සහ විද්‍යාව සඳහා වූ රජයේ ලේකම්වරිය ලෙසින් කටයුතු කළේය. පාසැල් යන හැම දරුවෙකුට “නොමිලේ” බෙදන කිරි ව්‍යාපෘතිය නවතා දැමීම සම්බන්ධයෙන් ඇය එවක දී ප්‍රසිද්ධියක් අත් කරගත්තාය. ඇයට “මාග්‍රට් තැචර් – මිල්ක් ස්නැචර් (කිරි හොරකම් කරගත් අය) යැයි නමක් ද පටබැඳී තිබුණි.

නමුත් රටක දියුණුව ඇතිවනුයේ රජය හරහා බෙදීමෙන් නොවේ යැයි ඇය ප්‍රතිපත්ති වෙනස් කරමින් ආර්ථිකය යහපත් අතට හරවා ප්‍රතිඵල ගෙනැත් පෙන්වා දුන් තැනැත්තිය වූවාය.

ණය බර කරගහ ගත් ආණ්ඩුවක් බේරාගන්නට හැකි එකම ක්‍රමය

17 වැනි සියවසේ දී එංගලන්තයේ එක රජෙක්ගේ හිස ගසා දමා අනෙකාව රටෙන් පළවා හැර තිබුණි. මධ්‍යම පාංතිකයන් වූ ලෙවෙලර්ස් Levellers නමින් තමන්ව හඳුන්වා ගත් පිරිස, ජනතාව සතු අයිතීන් වලට ඇඟිලි ගහන්නට පාර්ලිමේන්තුවට පවා බලයක් නැතැයි කියා සිටි අය වූහ. ආගම ඒකීයපුද්ගලයාගේ හෘදය සාක්ෂිය වේ යැයි ද, රජයට ඒ ගැන කිසිත් සම්බන්ධයක් නැතැයි ද කීහ. ස්වභාවික නිදහසට එරෙහි නිසා තෝරාගන්නා පිරිසකට හෝ පුද්ගලයන්ට ඒකාධිකාර පිරිනමන බලයක් ආණ්ඩුවට නැතැයි කීහ. ජෝන් ලොක් ස්වභාවික නීතිය ගැන වූ සම්ප්‍රදායෙන් නිදහස් මිනිසා යන සංකල්පය ගොඩනැඟීය. සෑම මිනිසෙක්ම උප්පත්තියේ දී නිදහස් යැයි හේ කීය. මිනිසා උපදින්නේ ඔහුගේ ජීවිතයට, නිදහසට හා දේපල වලට ඇති අයිතියකින් යුතුවයි. ඒවා ආරක්ෂා කර දීම පමණක් රජයේ කාර්ය භාරය යැයි ලොක් පහදා දුන්නේය.

ප්‍රංශයේ ‘ස්වභාවික අන්දමින් පාලනය කිරීමට’ වෙනුවෙන් පෙනී සිටි පිරිසක් වූහ. පියෙර්-පෝල් මරසියෙර් ඩ ලා රිවියෙර්, ෆ්‍රැන්සුවා කෙස්නෙ වැනි අර්ථ ශාස්ත්‍රඥයන් පෞද්ගලික දේපල අයිතිය සහ නිර්බාධ වෙළඳාම වෙනුවෙන් පෙනී සිටි අයයි.

ඉහත කියූ පිරිස නියෝජනය කළ ඡාක් ටියුගෝ නමැති අර්ථ ශාස්ත්‍රඥයාව ප්‍රංශයේ නව රජු වූ 16 වැනි ලුවි විසින් 1774 අගෝස්තුවේ දී රටේ මුදල් කටයුතු බාරකාරත්වය පවරන ලදි. රටේ භාණ්ඩාගාරය සහ ආණ්ඩුවේ මුල්‍ය කටයුතු මහා අර්බූදයකට වැටී තිබුණි. ණයට යට වී තිබුණ රටේ බදු ආදායම අයවැය පියවා ගන්නට කිසිසේත්ම ප්‍රමාණවත් නොවීය.

ආණ්ඩුව බංකොළොත්වීම වළක්වා ගන්නට, ඒත් බදු ඉහළ නොයවා සහ වියදම් පියවා ගන්නට ණය ද නොගෙන එය කරගන්නට නම්, ආණ්ඩුව දැඩි ලෙසකින් වියදම් කිරීම අඩු කළ යුතු බව හේ කියා සිටියේය. තමන්ට සියල්ලන්ගේම විරෝධය එල්ල වෙන එක නියත බවත් ඊට මුහුණ දෙන්නට තමන් සූදානම් යැයි ද හේ ලියුමකින් ලියා යැවීය.

ප්‍රංශය ඇතුලත සියළු ධාන්‍ය වෙළඳාම් සඳහා පනවා තිබූ සීමාවන් ටියුගෝ විසින් ඉවත් කළේය. කැමති ආකාරයකින් තමන්ගේ ඉරිඟු හෝ පිටි වෙළඳාමේ යෙදෙන්නටත්, විකුණන්නට හෝ මිල දී ගන්නටත් රාජධානියේ කැමති තැනකට ගෙනිහින් වෙළඳාමේ යෙදෙන්නටත් නිදහස සැලසුවේය. බදු එකතු කරන අයට දෙන පත්වීම් සඳහා අල්ලස් ගැනීම නතර කළේය. ප්‍රංශයේ විසූ විදේශිකයන්ට පනවන ලද සීමාවන් අහෝසි කළේය. ප්‍රංශ ජනතාව අතර තිබූ විවිධ බදු මට්ටම් අහෝසි කළේය. ප්‍රාන්තයන්හි අධිකාරි බලය අඩු කරමින්, නිෂ්පාදකයන්ට හා වෙළෙන්ඳන්ට ඇති රෙගුලාසි අඩු කළේය. නීතිමය තහනම් ඉවත් කරමින් ඒකාධිකාර ඉවත් කළේය. අලුත් තරඟකරුවන්ට වෙළඳපොලට ප්‍රවේශ වන්නට ඉඩ දුන්නේය.

අල්ලස් ලබාගැනීමට තම තනතුරු පාවිච්චි කළ රාජකීය අතරමැදියන්ගේ දේශපාලන වරප්‍රසාද ඉවත් කරන්නට ඊ ළඟට ටියුගෝ කටයුතු කළේය. ටියුගෝට කෙළවීම පටන් ගත්තේ එවිටයි. රදළයන් සහ ආගමික නායකයන් ද ඔහුට එරෙහිව පෙළ ගැසුනහ. තරඟයට මුහුණ දෙන්නට අකමැති වූ ඒකාධිකාර භුක්ති විඳිමින් සිටි නිෂ්පාදකයන් ද විරෝධය පාන්නට එකතු වූහ.

1776 මැයි 12 වැනිදා රජු ටියුගෝව තනතුරෙන් පහ කරන ලදි. 1789 දී සිද්ධ වූ බිත්තර කඩා ඔම්ලට් නොහැදූ විප්ලවය වෙත ඔවුන් ගමන පටන් ගත්හ.

මිනිස්සුන්ට ස්වභාවික අයිතීන් භුක්ති විඳින්නට ඉඩ ලැබෙද්දී සමාජය ඉබේම සංවර්ධිත වෙන බව, ඩේවිඩ් හියුම්, ඇඩම් ස්මිත් වැනි ස්කොට්ලන්ත බුද්ධිමතුන් පෙන්වා දුන්හ. ඒත්, ජාතීන්ගේ ධනය සැබැවින්ම වැඩි වර්ධනය වෙන ක්‍රම තෝරාගැනීමට ඉඩක් ලැබීම ලොව වැඩි කාලයක් පැවතුනේ නැත.

දිනෙන් දින වැඩිවෙන ණය බර කරගහ ගත් ආණ්ඩුවක් බේරාගන්නට හැකි එකම ක්‍රමය, එනම් රජයේ වියදම් අඩු කරන පිළිවෙත යෝජනා කළ අර්ථ ශාස්ත්‍රඥයාව ඒ මුල් උත්සාහයේ දී ම කපා හැරි ලෙසින්ම තවමත් එය සිද්ධ වේ. රජයේ වැය අඩු කරන්නට අකමැති අය කවුරැන්දැයි කියා විමසා බලන්නට රටවැසියන් වෙහෙසක් නොගනිති. මන්ද, ඔවුන් දකින්නේ රජය දෙන දීමනා, සහනාධාර පමණකි. තව තවත් සහනාධාර ලබා දිය යුතු යැයි ඉල්ලා සිටිති. වියදම් කරන රජය, ඒවා බෙදා දෙන වැය බර පටවන්නේ තමන්ගේම කරපිට යැයි ඔවුන් මොහොතක් නැවතී කල්පනා කරන්නේ කවදා ද?

ඉතින් ඊ ළඟට දොයි මයි ද?

සමෘද්ධිය ගෙනෙන ප්‍රතිපත්ති ගැන කතා කරන අයෙක් හෝ පිරිසක් තවමත් දකින්නට නැත. එහෙන් මෙහෙන් “ආර්ථික නිදහස” සහ “නිදහස් වෙළඳපල” යන වචන අහන්නට ලැබුනද ඒවා දොඩන අය ඒ වදන් සැබැවින් විශ්වාස කරන බවක් නොපෙනෙයි.

යම් රටක් සීඝ්‍ර ආර්ථික වර්ධනයක් අත්කර ගත්තේ ද, එසේ සිද්ධ වූයේ ඒ රටේ රාජ්‍ය බලයේ අතපෙවීම් ජන ජීවිතයෙන් බෙහෙවින් ඈත් වූ නිසා යැයි පෙන්විය හැකි උදාහරණ ලෝක ඉතිහාසයේ එමට පවතී. ක්‍රි. පූ. 27 දී පිහිටුවන ලද රෝම අධිරාජ්‍යයේ සිට මේ දක්වා මේ සත්‍යය යළි යළිත් ඔප්පු කරන ලද්දකි.

රජයේ ප්‍රතිපත්ති නිසා මිනිස් ජීවිත මිලියන 65 ක් අහිමි වූ චීනයේ ආර්ථිකය වැටී තිබුණ අගාධයෙන් ගොඩ එන්නට හැකි වූයේ ද එලෙසින්මයි. මාඕ සේතුං ගෙන් පසුව චීනයේ ප්‍රතිසංස්කරණ රජයේ මූලිකත්වයෙන් ගෙනෙන ආර්ථික සැලසුමක් යටතේ පටන් ගත්තා වුවත් රජය විසින් අයිතිය කියූ ව්‍යාපාර බොහෝ සෙයින් අඩුවීමක් දකින්නට ලැබුණි. රජය විසින් රාජ්‍ය අතපෙවීම් ලිහිල් කරද්දී වෙළඳපල මිල ගණන් සඳහා ඉඩක් ලැබුණි. එවක ආර්ථිකය බංකොළොත් වූ චීනයේ රාජ්‍ය නිර්දේශයන් කෙසේ වුවත්, කාලයේ අවශ්‍යතාවය මත සෑම සියළු ගමක් හා නගරයක් නියෝජනය කළ කොමියුනිස්ට් පක්ෂ නායකයන් විසින් වෙළඳපල තුල කැමැත්තෙන් සිද්ධ වෙන ගනුදෙනු සඳහා ඉඩදුන්හ. බොහෝ අවස්ථාවල දී ඔවුන් නොදැක්කා සේ සිටියහ. මහාචාර්ය Zhang Weiying විසින් ලියන ලද The Logic of the Market (2015) පොතෙන් ඔහු පෙන්වා දෙන්නේ චීනයේ සිද්ධ වූ සීඝ්‍ර ආර්ථික වර්ධනය හටගත්තේ රාජ්‍ය සැලසුම්කරණය නිසා නොව, චීන ජනතාව රජයේ බලපෑම්වලින් ඈත්වන්නට සමත් වූ නිසා නිසා යැයි කියායි.

වියට්නාමයේ මෑත කාලයේ සිද්ධ වූ ආර්ථික දියුණුවද එසේම සිද්ධ වූවකි. උතුරු වියට්නාමය විසින් දකුණට කඩා වැදී ලේ විලක් වගුරවමින් පටන් ගත් මධ්‍යම සැලසුම් ආර්ථික ක්‍රමය 1976 සිට 79 දක්වා පැවතිණ. 1980 සිට 86 කාලයේ දී රජය විසින් එරට ආර්ථිකයේ සෑම සියළු අංගයක්ම හසුරුවන්නට යෑම (එනම් මධ්‍යම සැලසුම් ආර්ථික ක්‍රමය) නිසා රට බංකොළොත්බවට පත්වූවා යැයි අවබෝධ වෙද්දී එතෙක් පැවති දැඩි ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති එකක් දෙකක් ලිහිල් කරන්නට පටන් ගැනිණ. එහි සාර්ථකත්වය දකින ඔවුන් ප්‍රතිසංස්කරණ යන අර්ථය දක්වන දොයි මයි (Doi Moi) නමින් පුළුල් ලෙසින් ආර්ථික වෙනස්කම් රැසක් මුළු වියට්නාමය පුරාම පැතිර යන ලද්දේ 1987 දී ය.

බංකොළොත් බවට පා තැබූ වියට්නාමයේ 76 සිට 1979 දක්වා පැවතියේ මධ්‍යම සැලසුම් ආර්ථික ක්‍රමයයි. විදේශයන් සමඟ පවත්වන වෙළඳ කටයුතු සහ විදේශයන් සමඟ ගෙනයන ආර්ථික සම්බන්ධතා මූලික වශයෙන් රජයට අයත් ව්‍යාපාර විසින් තීරණය කරන ලද ඒවා වූහ. එනම් ඒවා රජයේ ඒකාධිකාරයන් වූහ.

මුල්‍ය සහනාධාර, විවිධාකාර ණය දීමනා, අඩු මිලට නිෂ්පාදන අමුද්‍රව්‍ය සැපයීම, පාඩු රජය විසින් විඳ දරා ගැනීම රජයට අයිති සියළුම ආර්ථික ව්‍යවසායක වෑයම් තුලින් දකින්නට ලැබුණි.

දොයි මයි ප්‍රතිපත්ති වලින් 1988 දී වියට්නාමයේ ගොවියන්ට ඔවුන්ගේ ඉඩම්වල තමන්ගේ කැමැත්තක් කරන්නට නිදහසක් ලැබුණි. 1988 දක්වා පැවති ආහාර හිඟය හමුවේ එරටට සහල් ටොන් 450,000 කට වැඩියෙන් ගෙන්වන්නට සිද්ධවී තිබුණත්, එක වසරක් ගෙවී යද්දී එනම් 1989 දී වියට්නාමය සහල් ටොන් 1,370 ක් පිටරටට විකුණන්නට සමත් විය. එතැන් පටන් වියට්නාමය ලෝකයේ මූලික සහල් අපනයන කරන රටවල් අතර තෙවැනි විශාලතම අපනයනකරුවා බවට පත්ව සිටියි. රජය පැත්තකට වූවාම සිද්ධ වූ දියුණුව එයයි.

1987 දී Khoan 10 නැමති ඉඩම් නීතියෙන් වියට්නාමයේ ගොවියන්ට නිෂ්පාදනය සහ බෙදාහැරීම ගැන තනි තීරණ ගන්නට නිදහස ලැබුණි. මීකොන් ඩෙල්ටාව අසබඩ ප්‍රදේශයන් එරට සහල් වගාව සරු ලෙසින් සිදුවන කලාපයයි. නිදහස් වෙළඳපල මිල ගණන්වලට ගොවීන්ට සහල් විකුණනන්ට ඉඩ ලැබීමත් සමඟ නිෂ්පාදන මට්ටම් මහත් සෙයින් ඉහළ ගියහ.

කෘෂිකර්මයට කළ රාජ්‍ය මැදිහත්වීම් ( ඔබට කොමියුනිස්ට්වාදයේ කළු පොතෙන් කියවන්නට පුළුවනි.) ලිහිල් වීමත් සමඟ හටගත් සීඝ්‍ර දියුණුව දැක ඒ රාජ්‍ය මැදිහත්වීම් වෙළඳ සහ කාර්මික අංශවලින් ද ක්‍රමයෙන් ලිහිල් කිරීම පටන් ගැනිණ.

පෞද්ගලික ව්‍යාපාර ඔවුන්ගේ අරමුණු යටතේ නිෂ්පාදනයේ සහ වෙළඳාමේ යෙදෙමින් ලාබ උපයන්නටත් සේවකයන්ගේ වේතන මට්ටම් ඉහළ යවන්නටත් සමත් වූහ.

ව්‍යවසායකත්වය යනු කැමැත්තෙන් එකිනෙකා සමඟ හුවමාරු කරගැනීමයි.

1988 දී විදේශ ඍජු ආයෝජන නීතිය සම්මත කරන ලදි. 1990 වෙද්දී පෞද්ගලික ව්‍යාපාර නීතිය සහ 1999 වෙද්දී ව්‍යවසාය නීතිය නමින් එයම නැවතත් සම්මත කරන ලදි.

වියට්නාමයේ සීඝ්‍ර ආර්ථික වර්ධනය දකින්නට ලැබෙන්නේ 1991 සිට 2000 දක්වා කාලයේ දී ය. 1986 දී පැවති 70% දරීද්‍රතා මට්ටම 1998 වෙද්දී 37% ක් දක්වා පහත වැටිණ. 2022 දී එය 5% කි.

ලංකාවේ ද කෘෂිකර්මාන්තයන්ට, විදේශ ඍජු ආයෝජන සහ ව්‍යවසායක සඳහා පනවා ඇති නීති ලිහිල් වීමෙන් රටේ සීඝ්‍ර ආර්ථික දියුණුවක් දකින්නට ලැබීම නිසැකයෙන්ම සිද්ධ වෙනු ඇත. ඒත් ඒවා වෙනුවෙන් පෙනී සිටින්නේ කවරෙක්ද?

බදු ගෙවන ජනතාව යනු කරකියාගත නොහැකි අතදරුවන් නොවෙති

මැයි 16 වැනිදා අගමැති ලෙසින් රනිල් වික්‍රමසිංහ කළ විශේෂ ප්‍රකාශය අවසන් වූයේ හුණුවටයේ කතාවේ අනුන්ගේ දරුවෙක් වඩාගෙන වැල් පාලම තරණය කළ ගෲෂාටත් වඩා වැඩි වගකීමක් තමන් බාරගත්තා යැයි කරන සඳහනෙන්.

උද්ගත වී ඇති තත්ත්වය ධනවාදයේ, ගෝලීය ධනපති ක්‍රමයේ, ධනේශ්වර නිෂ්පාදන ආර්ථික ක්‍රමයේ යැයි කියන අය මෙන්ම එසේ නොකියන ලංකාවේ සාමාන්‍ය රටවැසියා ද රනිල් වික්‍රමසිංහ යනු සමාජවාදියෙක් යැයි කියා සලකන්නේ නැත. ඒත් රනිල් වික්‍රමසිංහ ගෙනෙන ලද යෝජනා සියල්ල ධනවාදී ආර්ථික ක්‍රමයෙන් කොතරම් ඈතක පවතින්නක්ද?

රටේ ජනතාව කරපින්නාගෙන වැල් පාලම මතින් එගොඩ කරන්නට යන අගමැතිවරයෙක් ධනවාදී ආර්ථික ක්‍රමයක නැත! ඒ ක්‍රමය පැහැදිලිවම සමාජවාදී ක්‍රමයයි!

ධනවාදී ක්‍රමය යනු ආර්ථික වර්ධනය සඳහා ජනතාවට ඉඩදී පැත්තකට වීමයි. එයට ඇති රාජ්‍ය මැදිහත්වීම් අඩු කිරීමයි.

සමාජවාදියෙක් වූ ද, සමාජවාදීන් විසින් කරන අකටයුතු තම ඇසින් දුටුවත් ඒ ගැන කිසිදු පසුතැවිල්ලක් නොදැක්වූ ද, බර්ටෝල්ට් බ්‍රෙෂ්ට්ව මේ අවස්ථාවේ දී රනිල් වික්‍රමසිංහට සිහිවීම යනු ලංකාව වැනි රටක කිසිදා ධනවාදී ආර්ථික දැක්මක් නොවූවා යැයි අපගේ කියමන සනාථ කරන්නකි.

මිනිසුන් දෙදෙනෙක්, දුප්පත් අයෙක් සහ පෝසත් අයෙක්, එකිනෙකාට මුණගැහෙන අවස්ථාවක් ගැන බර්ටෝල්ට් බ්‍රෙෂ්ට් “හෝඩිය”* නමින් කවියක් ලිවීය:

ගැස්මක් ඇති දුප්පත් මිනිසා කීවේය:
මම දුප්පත් නොවූවා නම්, ඔබ පෝසත් නොවනු ඇත.

රනිල් වික්‍රමසිංහ කතා කළේ ලංකාවේ බහුතර විශ්වාසයට අනුවයි. ඒ බහුතර විශ්වාසය නම් අයෙක් දුප්පත්වී සිටින්නේ තවකෙක් ධනවත් වූ නිසා ය. ඉතින් ජන ජීවිතයේ සෑම සියළු කර්තව්‍යයක් සඳහාම රජය මැදිහත්වීම අවශ්‍ය යැයි සලකයි.

අද පවතින අර්බූදය විසඳන්නට අවශ්‍ය ජනතාව කරපින්නාගෙන එගොඩට ගෙන යන නායකයෙක් නොවේ. ජනතාවගේ ජීවිතවලට දමා ඇති බාධක ඉවත් කරන නායකයෙකි.

බදු ගෙවන ජනතාව යනු කරකියාගත නොහැකි අතදරුවන් නොවෙති.

රටේ භාණ්ඩාගාරය පුරවන්නට නම් බදු මට්ටම් වැඩි කිරීමෙන් පමණක් ඵලක් නැත. බදු මට්ටම් වැඩි කළොත් සිද්ධ වෙන්නේ බලා සිටිය දී රටෙන් පිටවී යන ව්‍යවසායක කුසලතා ඇති සංඛ්‍යාව වැඩිවීමයි.

බදු ගෙවන ජනතාවට නිදහසේ සිය ව්‍යවසායක කටයුතුවල නියැළෙන්නට අද පවතින නීති රෙගුලාසිවලින් අඩුගානේ සියයට තිහක්වත් අඩු කරදමන්නට යැයි කියා කිසිවෙක් යෝජනා කරන්නේ නැත්තේ ඇයි? රටේ ග්‍රාමසේවක නිලධාරී සිට නිදහස් හුවමාරුවට බාධා වෙන මැදිහත්වීමේ බාධක අයින් කර දමන්නට යැයි ඉල්ලා සිටීම අරගල බිමෙන් නම් කවදාවත් ඇසෙන එකක් නැත.

ඩොලර් මිලියන ගණන්වලින් වත්කම් ඇති ලංකාවේ රටවැසියන්ට (ඔව්, එහෙම අය ඉන්නවා) තරඟකාරී වූ සහ විනිවිදතාවයෙන් යුතු ටෙන්ඩර් හරහා රජය පාඩු ලබන ආයතන විකුණා දමන්නට පුලුවන. එයින් දින 40 ක් තිස්සේ වරායේ බාගන්නට බැරිව සිටින තෙල් සඳහා ගෙවන ආදායම් හොයාගත හැකියි. ඒ ආයතන විකුණා දැමුවාට පසු ඒවා ලාබ උපයද්දී නැවත ජනසතු නොකරන බව පොරොන්දු විය යුතුයි. එසේම මිල දී ගැනීමේ අවස්ථාව විදේශිකයන්ටත් විවෘත කරන්නේ නම්, පාඩු ලබන ආයතන ලාබ උපයන ආයතන බවට හැරෙද්දී, එයින් රටේ ජනතාවගේ බදු බර අඩු වී යයි.

එහෙත් සමාජවාදී දැක්ම ඇති නායකයන් පමණක් සිටින රටකින් එවැනි යෝජනාවක් දකින්නට ලැබේ යැයි කියා හිතන්නට හෝ නොහැකියි. ණය ආධාර ලබාගන්නට පමණක් කියන කරන දේවල්වලින් රටක් සමෘද්ධිමත් වේයැයි නොසිතන්න.

ඉතින්, ඔබ විසින් කළ යුත්ත කුමක්ද?

කාලයක් තිස්සේ ගෙම්බන් මෙන් හිමිහිට රස්නය වැඩිවෙන වතුරේ බැස හොඳින් සිටියත් දැන් වතුර නටන්නට පටන් ගෙන ඇත.

අනිකුත් සමාජවාදී රටවල රාජ්‍ය මැදිහත්වීම් වැඩිවීම නිසා ආර්ථික අර්බූද හටගත් කළ ජනතාව ජීවත්වෙන්නට තෝරාගත් මාර්ග කිහිපයක් මෙසේ වෙති.

හැකියාව ඇති සියල්ලන්ම පාහේ නීතිමය මාර්ගවලින් රට අත්හැර දමා ගියහ. අනිකුත් අය නීතිමය නොවූ මාර්ගවලින් රට අත්හැර දමා ගියහ. එසේ ගිය සමහරු අත්හැර දමා ආ රටවල අසාර්ථක ප්‍රතිපත්ති තමන් ආ රටවලටත් නිර්දේශ කරන්නට පටන් ගත්හ!

නිපදවන භාණ්ඩ විකිණීමටත් ඒවා මිල දී ගැනීමටත් කැමති අයව සම්බන්ධ කරදීමට හැකි අතරමැදි ව්‍යාපාර නිර්මාණයට ව්‍යවසායකයන් ඉදිරිපත් වෙද්දී ඒවා ස්වේච්ඡාවෙන් කරන අය පමණක් සිටින “සාමූහික” වෑයම්වලට වඩා සාර්ථක වූහ. (කියුබාව වසර 60 කට පෙර සිට ලංකාව අද දකිනවාටත් වඩා දරුණු වූ ආර්ථික ගැහැට විඳිමින් සිටින බවත්, වෙනිසියුලාවේ තත්ත්වය 1999 සිට මේ දක්වා කිසිත් ලෙසකින් යහපත් අතට වෙනස්වී නැති බවත් සලකන්න.) ඒ නිසා මෙවැනි ව්‍යවසායක වෑයම් තුළින් සැබැවින්ම සමහර අයගේ දිවිගලවා ගැනීමට පවා හැකියාව පෑදිණ.

පිටරට යන එන අය සමඟ රටේ සිටින ජනතාවගේ අවශ්‍යතා හා සම්බන්ධ කරන ව්‍යවසායක වෑයම් වෙනිසියුලාවෙන් දකින්නට ලැබිණ. විශේෂයෙන්ම තැපැල් මාර්ගවලින් එවන බඩු භාණ්ඩ රේගුවේ දී ම අතුරුහන්වීම පටන් ගනිද්දී පිටරට සිටින ඥාතීන් වෙතින් පවා හදිසි දේවල් ගෙන්වා ගැනීමට මෙවැනි පෞද්ගලික ව්‍යවසායකයන් සලසන සේවාවන් සොයාගැනීමට වෙනිසියුලානු ජනතාවට සිදු වූහ.

එකිනෙකා හා ගනුදෙනු කරන ක්‍රම සොයාගැනීම අප්‍රිකානු රටවල දකින්නට ලැබුණි. මොබයිල් ඇප් භාවිතය තුළින් ඔවුන් තමන් වාසය කරන ප්‍රදේශය ආසන්නව බඩු විකිණීම හා මිල දී ගැනීමේ යෙදුනේ අතරමැදියා අයින් කර දමමින්. World Economic Forum දක්වන පරිදි 2020 වසරේ දී පමණක්, අප්‍රිකානුවන් විසින් ඩොලර් බිලියන 490 ක් හුවමාරු කරගෙන ඇත්තේ මොබයිල් මුදල් සපයන්නන් පමණක් භාවිතයෙනි. ඒවාට බැංකු ගිණුමක් සම්බන්ධ නැත.

කුමන හෝ රැකියාවක යෙදීම රැකියාවක් නොමැතිව සිටීමට වඩා වැදගත්. ඒත් රටට ආදරයක් ඇතැයි කියන අය රජයේ රැකියාවක නියැළීම ඒ ස්ථාවරයට පටහැනි වූවක් බව පිළිගත යුතුයි!

*Alfabet (1934)
Said the poor man with a twitch:
Were I not poor, you wouldn’t be rich
The Collected Poems of Bertolt Brecht, translated by David Constantine and Tom Kuhn (New York: Liveright, 2018)

රටක් සමෘද්ධිමත් කිරීම දේශපාලකයාගේ අරමුණ ද?

නැත. දේශපාලකයන් ද මිනිසුන් වන බැවින් අනෙක් වෙනත් ඕනෑම පුද්ගලයෙකුට ඇති පරිදි විවිධාකාර වූ අරමුණු ඔවුනට ද ඇත. රටක් සමෘද්ධිමත් කිරීම යනු ඒ විවිධාකාර අරමුණු අතරේ තිබිය හැකි වූ හෝ නොහැකි වූවකි. නමුත් දේශපාලකයෙකු තුළ පවතින ප්‍රධානතම වූ අරමුණ වනුයේ පාලන බලයේ හැකි තරම් කාලයක් සිටීම යන්න සියළු රටරටවල පුරවැසියන්ගේ සිහියෙන් ඉතා පහසුවෙන් ගිලිහී යන්නකි.

පාලන බලයේ සිටීමට රටක සමෘද්ධිය අවශ්‍ය නැති බව දක්වන උදාහරණ ලොව බොහොමයකි. ඒ අතරින් වසර 49 ක් බලයේ සිටි කියුබාවේ විප්ලවීය නායකයා වූ ෆිඩෙල් කැස්ත්‍රෝ තරම් අග්‍ර ස්ථානයක් හොබවන අයෙක් වෙන නැත.

කියුබාවේ පවතිනවා වූ තරම් අන්ත දුගී තත්ත්වයට තවම ලංකාව වැටී නැත.

අපිට බලය ලැබුණාම අපි වෙනස ගෙනෙනවා යැයි දැනට රට පාලනයේ බලය අතට නොලැබුණ දේශපාලන පක්ෂ වෙනුවෙන් කතා කරන පුද්ගලයන් හඬ නඟන ආකාරය අද දකින්නට හැකියි. ඒත් ඒ සියල්ලන්ම පාහේ සමෘද්ධියක් ඇති කරන වෙනසක් සිද්ධවෙන ආකාරයක ප්‍රතිපත්ති නොසලකා සිටින අය වෙති.

පසුගිය වසර 70 තුළ ලෝකයේ සැබෑ තත්ත්වයන් දිහා බලද්දී, නිරතුරුවම දකින්නට ලැබුණ ප්‍රතිඵල කියාපාන්නේ රාජ්‍ය මැදිහත්වීම් අවම වෙද්දී ආර්ථිකයක සමෘද්ධිය ඇතිවන ආකාරයත්, රාජ්‍ය මැදිහත්වීම් වැඩිවෙද්දී ආර්ථිකයක අර්බූද වැඩිවෙන ආකාරයත් ය.

එනමුත් ලෝක ඉතිහාසයෙන් පාඩම් ඉගෙන ගැනීමට ජනතාවට ඇති පසුබට බව පුදුම සහගතයි. ජර්මන් දාර්ශනික හේගල් සිය “ඉතිහාසය පිළිබඳ දේශන” (Lectures on the Philosophy of History) හි මෙසේ ලිවීය: “… අත්දැකීම් සහ ඉතිහාසය උගන්වන්නේ මෙයයි, -ජනතාව සහ ආණ්ඩු ඉතිහාසයෙන් කිසිවක් ඉගෙන නොගත් බවයි, නැතහොත් එයින් නිගමනය කළ මූලධර්ම මත ක්‍රියා නොකළ බවයි.”

1990 ගණන් මුල දී බහුතර සමාජවාදී රටවල් බංකොළොත් බැවින් කඩා වැටුණත් අද දක්වාම ලෝකයේ විවිධ රටරටවල සමාජවාදී රාජ්‍යයන් පිහිටුවීමේ වෑයම් අත්හැර දමා නැත. ඔවුන්ගේ අරමුණ “මේ සැරේ” ඒවායේ ප්‍රතිඵල වෙනස් වේවි කියායි.

ඉතා මෑතක දී අපිට මේ කියන රාජ්‍ය මැදිහත්වීම් වැඩිවීම නිසා ඇති වූ ආර්ථික බංකොළොත්වීම දැකගන්නට ලැබුණේ වෙනිසියුලාවෙන්. අනික් මහා විශාල පරිමානයේ සමාජවාදී පර්යේෂණ මෙන්ම එයින් ද ඛේදනීය ප්‍රතිඵල දකින්නට ලැබුණි.

රාජ්‍ය මැදිහත්වීම් වැඩි කරන ලද ප්‍රතිපත්ති දිගින් දිගටම ගෙන යන ලද ලංකාව ද අද ඉතා අවාසනාවන්ත තත්ත්වයකට වැටී සිටියි. මෙවර එය පෞද්ගලික ව්‍යාපාර ජනසතු කිරීම හරහා සිද්ධ වූයේ නැත. එය සිද්ධ වූයේ සැලසුම් සම්පාදනය සහ රටේ සම්පත් බෙදාහැරීම රජය අතට ගැනීම ක්‍රම ක්‍රමයෙන් වැඩි කර ගැනීම හරහා විය. මහ බැංකුව සැලසුම් අධිකාරියක් හැටියට වැඩ කරමින් වෙළඳපල ක්‍රියාවලිය බල රහිත කිරීමට කටයුතු කිරීම තුළිනි. වානිජ්‍ය වූ තීරණ ගැනීම් සඳහා රාජ්‍ය මැදිහත්වීම් එන්න එන්නම වැඩිවෙද්දී, පොදු දේපල පිළිබඳ ගෙනා නීති සහ රෙගුලාසි හරහා ය.

ලංකාවේ පුරවැසියා කිසිදු දිනයෙක සමෘද්ධියේ පදනම වූ නිදහස් වෙළඳපල ගැන නොදත්තේ ය. ජාතීන්ගේ ධනය ඇති වූ හැටි ගැන ඇඩම් ස්මිත් ලියූ දේවල් කියවන්නට ලංකාවේ පුරවැසියාට නොමිලේ බෙදන අධ්‍යාපනයෙන් නොලැබුණි.

1970 සිට 1977 දක්වා කළ 7 වසරක සමාජවාදී අත්හදා බැලීම නිසා ලංකාවේ ආර්ථිකයට සිද්ධ වූ හානිය ගැන පහදාගන්නට දැනුමක් ඒ නිසා රටවැසියාට නොලැබුණි. හෙගල් ලියූ ලෙසින් ලංකාවේ ජනතාව ඉතිහාසයෙන් කිසිවක් ඉගෙන නොගත්තේ ඉතිහාසයෙන් නිගමනය කළ යුතු මූලධර්ම මොනවාදැයි කියා හෝ අවබෝධයක් ඔවුනට නොතිබුණ නිසා යැයි මම සිතමි.

පුරවැසියාට තම ජීවිතය සමෘද්ධිමත් කරගන්නා අරමුණ වෙනුවෙන් වෙහෙසෙන්නට නිදහස් වාතාවරණයක් ලැබෙද්දී, එනම් රජයේ මැදිහත්වීම් අවම වෙද්දී, ලෝකයේ සෑම රටක්ම ආර්ථික සමෘද්ධියක් අත්දැක තිබේ. එය නිශ්ප්‍රභා කළ නොහැකි වූ සත්‍යයයකි. පුරවැසියාට ඒ තම ජීවිතය සමෘද්ධිමත් කරගන්නා අරමුණට බාධා කරන රජයේ මැදිහත්වීම් වැඩිවෙද්දී ඒ රටවල ආර්ථික අර්බූද වැඩි වී ඇත.

ලංකාවේ රාජ්‍ය මැදිහත්වීම් වර්තමානයටත් වඩා අධික ලෙසින් දකින්නට ලැබුනේ 1970 ගණන්වල දී ය. 1971 ඔක්තෝබර් මාසයේ දී පාර්ලිමේන්තුවට “පස් අවුරුදු සැලැස්මක්” ඉදිරිපත් කෙරිණ. වාර්ෂිකව 6% ක වර්ධනයක් ඇතිවනවා යැයි කියූ ඒ සැලැස්මේ අලුත් රැකියා 810,000 ක් බිහිකරනවා මෙන්ම ඒක පුද්ගල වාර්ෂික ආදායම ඉහළ යවනවා යැයි කියාත් කියැවිණ.

රජයේ ආයතන ඒ වන විට ද කාලයක් තිස්සේ පාඩු ලබමින් සිටි බව එම සැලසුම්කරුවන් පිළිගත්ත ද, ඒවා තවත් පුළුල් කිරීම සහ ප්‍රධාන කර්මාන්ත සහ සේවාවන් සඳහා පිහිටුවන ඒකාධිකාර පාලනය තුළින් ගෙනෙන නව සැලසුම් යටතේ කාර්යක්ෂම කළමනාකාරයෙන් සැලකිය යුතු අතිරික්තයන් උපයනු ඇතැයි ඔවුන් කියන ලදි. ශ්‍රමබලය වැඩියෙන් යොදාගැනීම සහ සුදුසු මිල ගණන් නියම කරන ප්‍රතිපත්ති ස්ථාපිතය ද තෝරා ගැනිණ. මේ ශ්‍රමබලය වැඩියෙන් යොදාගන්නා ක්‍රමවේදය හරහා රැකියා නිර්මාණය වෙනවා පමණක් නොව ප්‍රාග්ධන භාණ්ඩ ආනයන කිරීම සඳහා වැය වෙන විදේශ මුදල් ඉතිරි කරගන්නටත් හැකියාව ලැබෙනවා යැයි ඒ “පස් අවුරුදු සැලැස්ම” ගෙනෙන ලද සැලසුම්කරුවන් කියා සිටියහ.

මේ කාලයේ දී පිටරට යෑමට විදේශ විනිමය නිල වශයෙන් ලබාගැනීමේ තහනමක් පැවතිණ. ඒත් දෙදහසකට ආසන්න ශ්‍රී ලාංකිකයන් ඇමෙරිකන් හා යුරෝපීය රටවල විශ්වවිද්‍යාලයන්හි ඉගෙන ගනිමින් සිටියහ. ඔවුන් සියල්ලන්ම විදේශ රටවල ශිෂ්‍යත්ව ලබාගන්නට සමත් වූ අය නොවූහ. ප්‍රභූ පංතියේ අයට පිටරට සංචාරයට කිසිදු බාධාවක් නොවූහ. නෙස්කැෆේ, ඉන්දියන් සාරි, විල්කින්සන් බ්ලේඩ් තල යනාදිය ආනයන තහනමට ලක්වූ ඒවා වුවත් කොළඹ නගරබද අය අත ඒවා ඕනෑ තරම් ගැවෙසන ආකාරය දකින්නට ලැබුණි.

1970 දී රටෙන් බාගයකට වැඩි ජනතාවකගේ රැකියාවන් කෘෂිකර්මය හා ඈඳී තිබුණි. රටේ මුළු ජාතික නිෂ්පාදනයෙන් 25% කට වැඩි කොටසක් කෘෂිකර්මයෙන් ඉපැයෙන ලද අතර එය අපනයන ආදායමෙන් 90% කට වඩා වැඩි කොටසක් විය. 1972 වෙද්දී සහල් වගාව සඳහා කුඹුරු ඉඩම් අක්කර 25 කට සහ පෞද්ගලික ඉඩම් අක්කර 50 ක් පමණකට හිමිකම් සීමාව පැනවෙන ලදි.

1973 වෙද්දී පෞද්ගලික වතුයායන් ජනසතු කිරීම අවසන්ව ඒවා රජයේ නිලධාරීන් යටතේ කළමනාකරණය වීම පටන් ගෙන තිබුණි. ඒ අනුව රජය විසින් ඒ වතුයායන් පවත්වාගෙන යන්නට දෙන ලද සහනාධාර වැය ඇමෙරිකන් ඩොලර් මිලියන 11.8 ක් පමණ වේ. 1977 වෙද්දී රජය බාරයට අක්කර දෙලක්ෂ තිස්දාහකට වැඩි ඉඩම් ප්‍රමාණයක පිහිටි වතුයායන් 804 ක් පැවරී තිබුණ අතර ඒවායේ තුන් ලක්ෂ හතළිස් දාහකට ආසන්න රජයේ සේවකයන් රැකියාවේ නියැළී සිටියහ.

රුපියල් දෙලක්ෂයකට වැඩි වත්කම් සඳහා එක වරක් ගෙවිය යුතු බද්දක් නියම විය. 1972 අප්‍රේල් 1 වැනිදා පටන් කෙනෙකුගේ එක මාසයක ව්‍යයීකාරක ආදායම (බදු කපාගත් පසුව අතට ලැබෙන මුදල) රුපියල් දෙදාහක් පමණක් යැයි සීමාවක් ද නියම කෙරිණ. ඊට වඩා වැඩියෙන් ආදායම් උපයන අය ඒ අතිරික්තය රජය අනුමත කළ රජයේ ව්‍යාපාරයක ආයෝජනය කළ යුතු යැයි නියම කෙරිණ.

සියළු බර හා ප්‍රාග්ධන භාණ්ඩ කර්මාන්ත මහජන සමාගම් යැයි කියා ඒවා ව්‍යාපාර පවරා ගැනීමේ පනත යටතේ රජයේ නිලධාරින් අතට පත්වූහ. පෞද්ගලික අයිතිය යටතේ පැවති ව්‍යාපාර අනිවාර්ය ප්‍රාග්ධන අයබද්දකට හසු වූ අතර ඒවායේ ලාබ අනුව ක්‍රමයෙන් වැඩිවෙන ආදායම් බද්දකට ද හසු වූහ.

වෙළඳපොලේ ඒකාධිකාරය අල්ලාගත්තේ රාජ්‍ය වාණිජ නීතිගත සංස්ථාවයි. “අත්‍යාවශ්‍ය භාණ්ඩ” ඇතුළු බොහෝ පාරිභෝගික භාණ්ඩ බෙදාහැරීම එයට බාර විය.

ලංකාවේ වැසියන්ට චීනයෙන් නිමි ඇඳුම් ගෙන්වීම තහනම් වුවත් රාජ්‍ය රෙදිපිළි සංස්ථාවට ඒ භාණ්ඩ නිමැවීමට චීනයෙන් යන්ත්‍ර සහ රෙදි ගෙන්වන්නට අවසර තිබිණ. චීනයෙන් ගෙන්වන නිමි භාණ්ඩ මිල දී ගන්නට හැකි විදේශ විනිමයට වැඩියෙන් සමස්ත විදේශ විනිමය වැයක් ඒවා ගෙන්වන්නට වැය වූහ. ආර්ථිකයක් වැඩ කරන ආකාරය නොදත් රටවැසියා තමන්ට රජයේ රැකියාවක් ලැබුණා යැයි සතුටුවෙද්දී, ඒ රැකියාව තමන්ට පෞද්ගලික අංශයෙන් ලැබුණා නම් ඔහුගේ පසුම්බියට තවත් මුදල් වැඩියෙන් එකතුවෙන බව හා රජයේ විදේශ විනිමය සංචිත තවත් වැඩිවෙන බව නොදත්තේය.

ඉතින් රටවැසියන් විසින් ව්‍යාපාර සඳහා පෞද්ගලිකව ආයෝජන කිරීම් අත්හැර දැමීම පුදුමයක්ද?

රැකියා උත්පාදනය පස් අවුරුදු සැලැස්මේ මහා අභිලාෂයක් වුවත් සිද්ධ වූයේ විරැකියාව උත්සන්න වීමයි.

1970 දී පැවති මට්ටමේ පෞද්ගලික අංශයේ ආයෝජන නැවත දකින්නට ලැබෙන්නේ 1977 දී ආණ්ඩුව වෙනස් වූ පසුවයි.

අද පවතින විදේශ විනිමය හිඟයට සහ ආර්ථික අර්බූදයට විසඳුම ලෙසින් රාජ්‍ය මැදිහත්වීම් අවම කරන්න යැයි ඉල්ලා සිටින්නේ ඉතාමත් සුළු පිරිසකි. නිදහස් වෙළඳපලට ඉඩ දීම බහුතර ඉල්ලීමක් නොවේ. එයට හේතුව ලංකාවේ පැවති ඉහත ඉතිහාසයෙන් නිගමනය කළ යුතු මූලධර්ම මොනවාදැයි කියා වැඩිදෙනෙක් නොදැනීමයි. ඉතින් ආර්ථික අඟහිඟකම් ඉක්මණින් අවසන් වී යන වෙනසක් හනිකට උදාවේවි යැයි කියා සිතිය නොහැකියි.

ලංකාවේ විකල්පය “බොලිවේරියන් මිලීෂියාවක්” වෙයිද?!

වෙනිසියුලාවේ ආර්ථික ව්‍යසනයට මූලික වශයෙන් වරදකරුවන් වනුයේ උගෝ චෑවේස් සහ නිකොලාස් මධූරෝ යැයි ද, ඒත් චෑවේස් බලයට පත්වන්නට පෙර වෙනිසියුලාවේ ආර්ථිකය හොඳින් පැවතුනක් යැයි කියන්නේ නැති බවත් කලින් දැමූ සහ මේ සටහන ලියන්නට පාදක කරගත් ලිපියේ කතුවරයා වන හෝසෙ නින්‍යො (José Niño) කියා සිටියි.

කලින් ලිපියේ දක්වන ලද පරිද්දෙන් වර්තමාන වෙනිසියුලාවේ අර්බූදයට හේතුවන ප්‍රතිපත්ති ගෙනෙන ලද්දේ දශක ගණනාවකට පෙර ය. 1960 ගණන් සහ 70 ගණන් වල පැවති වෙළඳපල හුවමාරුවලට ගෙනෙන ලද රාජ්‍ය මැදිහත්වීම් එන්න එන්නම වැඩි වර්ධනය වීම ඒ ප්‍රතිපත්ති වූහ.

ඉහළ ගිය තෙල් මිල ගණන් හමුවේ පටන් ගත් සමාජ සුබසාධන ව්‍යාපෘති අනතුරුව තෙල් මිල ගණන් පහළ බැසීමත්, දැඩි ආර්ථික අවපාතයකට රට මුහුණ පාන්නට වීමත් සමඟ 80 ගණන් මුල දී කාලෝස් අන්ද්‍රේස් පේරේස් ජනාධිපතිවරයාට අවසන් කරන්නට සිද්ධ විය.

ඊළඟට බලයට පත්වෙන්නේ ලුවිස් හෙරෙරා කැම්පින්ස් ය. පේරේස් ගෙන ගිය රාජ්‍ය වැය එලෙසින්ම කරගෙන යන්නට නොහැකි බව දුටු ඔහු පේරේස් විසින් රට “උගස්” (mortgage) කර ඇතැයි කීවේය. පේරේස්ගේ ආණ්ඩුව මුල්‍ය වගකීම් පැහැර ඇතැයි කීම සත්‍යයක් වුවත් හෙරෙරා ද ඒ ගජමිතුරු ප්‍රතිපත්තීන් අත්හැරියේ නැත.

වෙනිසියුලානු ඉතිහාසයේ ප්‍රථම වරට බොලිවාර් අගය අඩුම මිලට වැටිණ.

වර්තමාන ලංකාව කළා මෙන්ම, හෙරේරාගේ ආණ්ඩුව ද ප්‍රාග්ධනය රට අත්හැර දා යෑම වළක්වාගන්නට දැඩි ලෙසින් විදේශ විනිමය සීමා පැනවූහ. ඒ සීමා පරිපාලනය කළේ “ආන්තර විනිමය මට්ටම් රෙජිමය” (Differential Exchange Rate Regime) යන ඒජන්සියයි. එයින් විවිධ ස්තරවලින් යුතු විනිමය මට්ටම් ක්‍රමයක් බිහිවිය.

දේශපාලකයන් විසින් මේ ඒජන්සිය තම තමන්ගේ වාසියට භාවිතා කිරීම නිසා අනතුරුව බලයට ආ ජේමි ලුසින්චි ගේ ආණ්ඩුව වංචා දූෂණ රැසකින් පිරී ගියේය. 1989 දී ඒජන්සිය මූලෝත්පාටනය කළ ද එය ඉන්පසුව බිහිවන මහා විශාල වූ ද, බෙහෙවින් අවුල් සහගත වූ ද විනිමය පරිපාලන ආයතන ගණනාවක පළමුවැන්නා වූයේය. විනිමය හුවමාරු පරිපාලන කොමිසම, විදේශ වානිජ්‍ය සඳහා වූ ජාතික මධ්‍යස්ථානය යනාදිය ඒවා වෙති. 2000 ගණන් වල දී වෙනිසියුලාවේ එක්සත් සමාජවාදී පක්ෂයේ මුලසුන හොබවන්නේ මේ දෙවැනියට සඳහන් කරන ලද්දයි.

දරීද්‍රතා මට්ටම් සීඝ්‍රයෙන් ඉහළ යද්දී, විදේශ සහ මහජන ණය වැඩි වෙද්දී, රාජ්‍ය ව්‍යවසායක ආයතන වංචා හා දූෂණවලින් පිරී යද්දී, 1980 ගණන් පුරාම සමාජ ගැටුම් වැඩිවන්නටත් ආර්ථිකය දුර්වල මට්ටමක තබන්නටත් හේතු වූයේ මහජනතාව පිට බර පටවන ලද්දා වූ නීති රෙගුලාසි කන්දරාවක් පැනවීමයි.

මුල්‍ය ප්‍රතිසංස්කරණ ගෙන ආ යුතු වුවත් වෙනිසියුලාව ඒවා නිසියාකාර ලෙසකින් ගෙනාවේ නැත. ජාත්‍යන්තර මුල්‍ය අරමුදල විසින් නිර්දේශ කළ රේගු බදු අඩු කිරීම්, පෞද්ගලීකරණය, සහ රාජ්‍ය වැය අඩු කිරීම් යනාදිය පිටතට පෙනෙන ලෙසින් පමණක් ඉටු කළහ. දෝෂ සහගත මුල්‍ය ප්‍රතිපත්තිය, රෙගුලාසි පිරුණ රාජ්‍ය මැදිහත්වීම්, සහ ගජමිතුරු ප්‍රතිපත්ති දිගින් දිගටම දකින්නට ලැබිණ.

ඒ ප්‍රතිසංස්කරණ නිසා දේශපාලන බලය ගිලිහී යනු ඇතැයි කියා විරෝධය එන්නේ පේරේස්ගේම පක්ෂය තුලිනි. පැට්‍රොල් සහනාධාර වෙනිසියුලාවේ දුප්පතුන් අතර ජනප්‍රිය වූවකි. වෙළඳපල මිල ගණන්වලට අඩුවෙන් ලබාදෙන මේ සහනාධාර ක්‍රමයෙන් අඩු කර අවසන් කර දැමීමේ ප්‍රතිසංස්කරණය ගැන රටේ මහජනතාව අතර අසතුට පතුරුවා හරින්නේ පෙරේස්ගේම පක්ෂයයි.

මේ අවස්ථාවේ දී වෙනිසියුලාවේ මහජනතාව වීදි බැස්සහ. 1989 පෙබරවාරි 27 වැනිදා Guarenas හි උද්ඝෝෂණයක් පටන් ගැනිණ. අනතුරුව එය ළඟපාත නගරවලටත් පැතිර ගියේ කඩ සාප්පුවලට කඩා පැන බඩු පැහැර ගැනීමත්, කැරලි කෝලාහල පැවැත්වීමත් සමඟිනි. එය අගනගරය වූ කරාකස් හි සතියක් පුරා නොනවත්වා සිද්ධ වූයේය. රජය තදින් ප්‍රතිචාර දැක්වීමෙන් සිය ගණනක් මිය ගියහ.

ඒ දේශපාලන වියවුලේ ජයග්‍රාහීකයා වනුයේ ලුතිනන් කර්නල් උගෝ චෑවේස්ගේ විප්ලවීය බොලිවාර් මෙහෙයුමයි. ආණ්ඩුවට එරෙහිව නැඟී ඇති විරෝධයට වෙනිසියුලාවේ හමුදාවේ අයව පෙළගස්සවන්නට චෑවෙස් සමත් වූයේය. මේ වෑයමට චෑවේස්ව හිරගෙදරට දැම්මත්, එතෙක් පැවති ප්‍රධාන පක්ෂ දෙක වරින් වර බලයට පත්වන ලද පුන්ටෝ ෆිහෝ ආකෘතිය ගැන ප්‍රශ්න කිරීම එතැනින් ඇරඹිණ.

1992 දී දූෂණ චෝදනා ගෙනැවිත් පේරේස්ව ද්‍යෝෂාභියෝගයට ලක් කිරීමත්, එසේම රජය පෙරළන කුමන්ත්‍රණ දෙකක් සිද්ධ වීමත් අනතුරුව දකින්නට ලැබිණ. දේශපාලන අස්ථායී බැවින් 90 ගණන් ගෙවී ගියහ.

එතෙක් පැවති පුන්ටෝ ෆිහෝ අකෘතිය ගැන අප්‍රසාදයට පත්වූවන් නියෝජනය කරමින් එක්‍රැස් යන අර්ථයෙන් යුතු (Convergencia) නව පක්ෂ හවුලක් යටතේ රෆායෙල් කල්දේරා නව ජනාධිපතිවරයා බවට පත් වූයේය.

කල්දේරා IMF හි ප්‍රතිපත්ති බාගෙට කරගෙන ගියේය. තෙල් කර්මාන්තය පෞද්ගලීකරණය කිරීම, පහත වැටෙමින් පවතින් මුදල් ආරක්ෂාවට මුල්‍ය ප්‍රතිපත්ති වෙනස් කිරීම සහ රජයේ ගජමිතුරු හවුල් ව්‍යාපාර ගැන ඔහු කිසිත් නොකළේය.

1994 දී කල්දේරා උගෝ චෑවේස් නිදහස් කළේය.

කරාකස්, මරාකයිබෝ, මරාකයි, සහ වැලෙන්සියා යනාදී ප්‍රධාන අගනගර අසල පදිංචියට දුප්පතුන් එක්රොක් වන්නට වූහ. මුළුමනින්ම සමාජවාදී දේශයක් කරා වෙනිසියුලාව ගෙන යන්නට උගෝ චෑවේස් විසින් ඒ දුප්පතුන්ව යොදා ගත්තේ ය.

1958 සිට 1998 දක්වා කාලය යනු වෙනිසියුලාවේ ජනගහන වර්ධනයට වඩා අඩුවෙන් වත්කම් වර්ධනය සිද්ධ වූ කාලයයි. මේ වසර 40 තුළ ලතින් ඇමෙරිකාවේ ඍන වර්ධනයක් අත්විඳි රටවල් දෙක වූයේ වෙනිසියුලාව සහ සමාජවාදී ආණ්ඩුවක් යටතේ සිවිල් යුද්ධයක නියැළී සිටි නිකරාගුවා රටයි.

ප්‍රධාන පක්ෂ දෙකට විරුද්ධව දේශපාලන මෙහෙයුම ගෙනයමින් චෑවේස් තමන්ව “තෙවැනි පාර්ශවයේ” අපේක්ෂකයා හැටියට, එනම් පුන්ටෝ ෆිහෝ දේශපාලන ක්‍රමයේ වංචා දූෂණ වලට විකල්පය හැටියට තමන්ව ඉදිරිපත් කළේය.

එතෙක් වෙනිසියුලාවේ සිද්ධ වූ ආර්ථික කඩා වැටීම රාජ්‍ය මැදිහත්වීම් ක්‍රමයෙන් වැඩිවීම නිසා වුවත්, චෑවේස්ගේ පාලනය යටතේ ක්‍රෑර ලෙසින් ගෙන එන්නේ තවත් දැඩි රාජ්‍ය මැදිහත්වීම් පුළුල් හා සීඝ්‍ර ලෙසින් පිහිටුවීමයි.

මුල්‍ය පාලනය, බුක්තිය පැහැර ගැනීම, මිල පාලන සමාජ සුබ සාධන ව්‍යාපෘති තවත් දුරට පවත්වාගෙන යන්නට රජය සතු තෙල් කොම්පැණිය භාවිතය ද උගෝ චෑවේස්ගේ සමාජවාදී ආර්ථික ප්‍රතිපත්තිය වූයේය.

ඒ වෙද්දී වෙනිසියුලාවේ දේශපාලන ආයතන සහමුලින් කඩාවැටී තිබිණ. ජනමාධ්‍ය මර්ධනය වී තිබිණ. දේශපාලන ක්‍රියාකරුවන් චෑවේස්ගේ අතින් මානුෂීය අයිතීන් උල්ලංඝණවලට ගොදුරු වූහ.

2003 සිට 2010 දක්වා තෙල් මිල ගණන් ඉහළ යෑම නිසා ඔහුගේ සමාජවාදී වැඩසටහන් සඳහා මුල්‍ය සපයන්නට චෑවේස්ට හැකියාව ලැබිණ. ඒත් තෙල් මිල ගණන් පහළ වැටෙද්දී ආර්ථිකය වැඩ කරන ආකාරය නැවතත් එලෙසින්ම දකින්නට ලැබීමෙන් ඒ සුබසාධන යළිත් නැවතිණ.

2013 දී උගෝ චෑවේස් මිය ගියා වුවත් මේ දක්වා ඔහුගේ අනුප්‍රාප්තිකයා වූ නිකොලාස් මධූරෝ ඒ ක්‍රෑර පාලනය එලෙසින්ම පවත්වාගෙන යයි.

අද වෙනිසියුලාව අසාර්ථක රාජ්‍යයයකි. රුසියාවේ ව්ලැඩිමියර් පූටින් විසින් යුක්රේනය ආක්‍රමණය කිරීමත් සමඟ අද වෙනිසියුලාවට නැවතත් ඉහළ තෙල් මිලක් ලබාගන්නට හැකියාව පෑදී ඇත.

රජය මැදිහත්වීමෙන් සමහර පිරිසකට සුබසාධනය බෙදමින් දේශපාලන බලය අල්ලාගෙන සිටිනවා වෙනුවට ඕනෑම රටක් පෞද්ගලික අංශයේ නූතනකරණයට ඉඩ දී, දේශීය විදේශීය වෙළඳපල ව්‍යවසායකයන්ට වෙළඳාම සඳහා ඉඩකඩක් දී, සහ මුල්‍ය සඳහා මැදිහත්වීම් අවම කරනවා නම් ලෝක වෙළඳපලේ තෙල් මිල ඉහළ ගියා හෝ පහළ ගියා හෝ එරට සියළු වැසියන්ට සමෘද්ධිමත් ජීවිත ගත කරන්නට හැකියාව ලැබෙයි.

කලින් ලියූ සටහන්:

වෙනිසියුලාව හමුදාවේ පාලනයකට පත්වී ඇත්ද?

වෙනිසියුලාවේ රන් ටොන් 35.8 ක් ඈවර කරයි

මාරකඅවිය නොහොත් උගෝ චෑවේස්ගේ විජට්ටුව

වෙනිසියුලාවේ රහසිගත බිට්කොයින් ආර්ථිකය

දුර්ජනයන්ට මං පාදා දීම

අර්බූදයෙන් ගොඩ එන්න නම් අර්බූදයට වැටුණ ආකාරය දැනගත යුතුයි

ශ්‍රී ලංකාවේ පාලකයන් විසින් ලබාගන්නා ලද අභ්‍යන්තර ණය ගෙවීම පැහැර හරින්නට තීරණය කර ඇති බව අද නිවේදනය කරන ලදහ. ඒ ලංකා ඉතිහාසයේ ප්‍රථම වතාවටයි. ජනතාවගේ අනාගත වත්කම් හිලව් කරමින් ගන්නා ලද ණය ගෙවීම මෙසේ පැහැර හැරීම සහ රාජ්‍ය වැය අඩු කරන පිළිවෙත් කිසිවක් ඉදිරිපත් නොකර සිටීමෙන් ඔවුන් තවත් දුර්භාග්‍යයට ඇද දමන්නේ ලංකාවේ ජනතාවයි.

ලංකාවේ ජනතාවට අත්‍යාවශ්‍ය බඩු මිල දී ගැනීමට ප්‍රමාණවත් තරමින් විදේශ මුදල් රටේ භාණ්ඩාගාරයට නොමැතිකම ගැන නොදන්නා වැඩිහිටියෙක් අද ලංකාවේ ඇත්දැයි සැකයි.

ඒත් එසේ රටේ භාණ්ඩාගාරයට මුදල් නැති වී ගියේ කෙසේදැයි දන්නා වැඩිහිටියන් අද ලංකාවේ කී දෙනෙක් සිටිනවා ද?

පාලන බලයේ සිටින රාජපක්ෂ පවුලේ අය මහජනතාවගේ මුදල් වංචාවෙන් සහ දූෂණයෙන් කොල්ලා කන ලද බව මහජන මතය වුවත් කොල්ලකෑවේ කෙසේදැයි කියා පැහැදිලි කරන්නට යැයි කිව්වොත් බොහෝ දෙනෙකු එය කෙසේ සිද්ධ වූවාදැයි කියන්නට නොදනිති.

රටේ බහුතර ජනතාව ද රටේ භාණ්ඩාගාරයේ මුදල් කොල්ලාකෑමට සහාය දුන්නා පමණක් නොව ඉදිරියේ දී ද මුදල් කොල්ලාකෑමේ ක්‍රමය වෙනුවෙන් දිගින් දිගටම පෙනී සිටින බව ද ඔවුන් කිසිසෙත්ම පිළිගන්නේ නැති වූවකි.

ඇඩ්වොකාටා ආයතනය විසින් ලංකාවේ රජයට අයත් ව්‍යවසායක (state owned enterprises -SOE) ප්‍රතිසංස්කරණය කළ යුතු ආකාරය ගැන දැන් කාලයක් තිස්සේ කතාබහ කරමින් සිටිති. SOE අත්විඳින අලාභ ගැන ඔවුන් පර්යේෂණ වාර්තා සම්පාදනය කරති. 2021 වසරේ පළමු මාස 7 තුළ දී ලංකාවේ විශාලතම SOE පහ විසින් අත්විඳි අලාභය රුපියල් බිලියන 91.6 ක් යැයි ඔවුන් පෙන්වා දුන්හ. 2021 අගෝස්තු 31 වෙද්දී සිලෝන් පෙට්‍රෝලියම් සංස්ථාව රුපියල් බිලියන 61.9 ක් ද, ශ්‍රී ලංකා ගුවන් සේවය රුපියල් බිලියන 24.8 ක් ද, ශ්‍රී ලංකා ප්‍රවාහන මණ්ඩලය රුපියල් බිලියන 3.2 ක් ද, ශ්‍රී ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලය රුපියල් බිලියන 0.9 ක් ද, ජාතික ජලසම්පාදන සහ ජලාපවහන මණ්ඩලය රුපියල් බිලියන 0.8 ක් ද අලාභ ලබමින් සේවා පවත්වති.

රට මුහුණ පා ඇති අර්බූදයෙන් ගොඩ එන්නට හැකිවනුයේ මෙම විශාලතම SOE පහ පෞද්ගලීකරණය කරන්න යැයි එක හඬින් ඉල්ලා සිටින ජනතා නියෝජනය රට තුළ වැඩි වෙන්නේ නම් පමණි. එහෙත් එය සිදුවේවි යැයි හුස්ම අල්ලාගෙන බලාගෙන ඉන්න නම් එපා!

තෙල් නිධි ඇති වෙනිසියුලාව සමඟ ලෝකයට විකුණන්නට කිසිවක් නොමැති ලංකාව සංසන්දනය කරන්නේ මන්දැයි යන්න අයෙක් වෙනත් තැනක නඟන ලද ප්‍රශ්නයකි. වෙනිසියුලාවේ තෙල් නිධි ඇති බව සැබෑ ය. ඒත් වෙනිසියුලාවේ පාලකයන් ආර්ථිකයට කරන ලද රාජ්‍ය මැදිහත්වීම් නිසා තෙල් නිධි තිබුණත් ඒවායේ කැනීම් සහ පිරිපහදු කිරීම් ඇන හිටීමත් අක්‍රමවත් වීමත් සමඟ ඒ රට දුර්භාග්‍යයට පත් වූ ආකාරය ලංකාවේ අය දැන සිටිය යුත්තකි.

ලංකාව වැටී සිටින තත්ත්වයට වඩා ආර්ථික ව්‍යසනයකට මුහුණ පාන ලද වෙනිසියුලාව එවැනි තත්ත්වයකට පත්වූයේ කෙසේදැයි යන්න ඉතා සවිස්තරව සටහන්ගත වී ඇත.

1910 ගණන් සිට 1930 ගණන් දක්වා හුවාන් විසෙන්ටෙ ගෝමෙස් (Juan Vicente Gómez) නැමති ආඥාදායකයා විසින් වෙනිසියුලාව නූතනකරණය කරමින් දේශීය සහ විදේශීය වෙළඳපල ව්‍යවසායකයන්ට වෙළඳාම සඳහා ඉඩකඩක් පාදා දෙන ලද්දේ ය. එරට සොයා ගැනෙන තෙල් නිධි වත්කම් ඇතිවන්නේ කෙසේදැයි කියා නිදහසේ උරගා බලන්නට ඔවුනට හැකියාව පෑදිණ. 1950 ගණන් වෙද්දී ලතින් ඇමෙරිකාවේ වඩාත්ම සමෘද්ධිමත් රටක් බවට හැරෙන්නට වෙනිසියුලාවට හැකියාව ලැබිණ.

1950 ගණන් වල දී මාකෝස් පෙරේස් හිමේනස් (Marcos Pérez Jiménez) විසින් ගෝමෙස් ගෙන ගිය ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති දිගින් දිගටම ගෙන ගියේය. දළ ජාතික නිෂ්පාදිතයේ ඒක පුද්ගල මට්ටම අනුව ලෝකයේ හතරවැනි ස්ථානය ගත් එවක වෙනිසියුලාව එරට ඉතිහාසයේ වඩාත්ම ආර්ථික සමෘද්ධියක් උසුලන ලද යුගය වූයේය.

වෙනිසියුලාවේ සමෘද්ධිය තෙල් සොයාගැනීම නිසා පමණින්ම සිද්ධ වූවක් නොවේ. 1920 සිට එරට නිදහස් වෙළදපොල වාතාවරණයක් පැවතිණ. දේපල ආරක්ෂාව ආරක්ෂා කරන විශිෂ්ට ක්‍රමයක් පැවතිණ. ඉතාලියෙන්, පෘතුගාලයෙන්, සහ ස්පාඤ්ඤයෙන් සංක්‍රමණික ශ්‍රමය ආකර්ශනය කරගන්නට ආගමන ප්‍රතිපත්ති තිබිණ. මේ නිසා 1940 ගණන් සහ 1970 ගණන් දක්වාම සීඝ්‍ර ආර්ථික වර්ධනයකට ඔවුනට හැකියාව පෑදී තිබිණ.

ආඥාදායක ගෝමෙස් බලයේ සිටි කාලයේ මෙන්ම හිමේනස් බලයේ සිටි කාලයේ ද දැඩි ලෙසින් දේශපාලන මැඬපැවැත්වීම් වෙනිසියුලාවේ දකින්නට ලැබිණ. ඒත් ඉහතින් සඳහන් කළ ලෙසින් හිමේනස්ගේ පාලන කාලය යනු වෙනිසියුලාවේ ආර්ථිකයේ වඩාත්ම සමෘද්ධිමත් කාලය වූයේය.

හිමේනස්ගේ පාලන කාලයේ වෙනිසියුලාවේ ධනවාදී ක්‍රමය බොහෝ දුරට නොකැඩී පැවතිය ද, කෙමෙන් කෙමෙන් රාජ්‍ය මැදිහත්වීම් ඒ තුළට රිංගන්නට පටන් ගත්තේ ය. ඔහු විසින් එද්දල (ගජමිතුරු) ධනවාදයට පිවිසෙන ලද්දේ ය. මහජන පහසුකම් සඳහාත් වානේ කර්මාන්තය වැනි වැදගත් ක්ෂේත්‍රයන්ට (strategic industries) රාජ්‍ය මැදිහත්වීම් වැඩිකරන ලද්දේ ය. එසේ වුවත්, හිමේනස්ගේ පාලනය විදේශ ආයෝජනවලට විවෘතව සිටියහ. ආර්ථිකයේ බොහෝ අංශවල මිල ගණන් ක්‍රමයට මැදිහත්වීම් නොකළහ. සුබසාධන රාජ්‍යයක් පැතිරවීමට කටයුතු නොකළහ.

දේශපාලන මැඬලීම් හේතුවෙන්, 1950 ගණන්වල දී සීඝ්‍රයෙන් ඉහළ යන ආර්ථිකයක් රටේ වුවත්, වාමාංශික පැත්තට නැඹුරු වූ ක්‍රියාකරුවන් හිමේනස්ගේ ආණ්ඩුවට විරෝධය පාන්නට පටන් ගත්හ. රජය පෙරළන කුමන්ත්‍රණයකින් වාමාංශික ක්‍රියාකරුවන් 1958 දී හමුදාව සමඟ එකතුව හිමේනස් රජය පෙරළා බලය අල්ලා ගත්හ. ඔහුගේ පාලන කාලයේ දී එරට ඉතිහාසයේ වඩාත්ම ආර්ථික සහ සමාජයීය සමෘද්ධිමත් සමය සටහන් කරන්නට සමත් වුවත් අවසානයේ දී හිමේනස්ට සිද්ධ වූයේ රටින් පළා ගොස් වෙනිසියුලානු විද්වතුන් සහ දේශපාලන එලීට් අයගේ ගැරහීමට ලක්ව ජීවත් වන්නටයි.

රජය පෙරළන ලද කුමන්ත්‍රණයෙන් පසුව 1958 දී වොල්ෆ්ගැන්ග් ලැරාසබාල් (Wolfgang Larrázabal) නමැති නාවුක නිලධාරියෙක් ජනාධිපති තනතුරට ටික කලකට පත්ව ඒ වසර අවසානයේ මහ මැතිවරණයක් පැවැත්විණ.

1959 සිට 1964 දක්වා රටේ ජනාධිපතිවරයා වූයේ රොමුලෝ බෙටන්කෝට් (Rómulo Betancourt) නමැති සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍ර දේශපාලන නායකයාය. වෙනිසියුලාවේ දීර්ඝතම වූ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී පාලන සමය දකින්නට ලැබෙන්නේ මේ හතරවැනි ජනරජය සමයේ ය. 1961 දී රටට ආණ්ඩුව විධායකය, නීති සම්පාදකය සහ අධිකරණය යනාදී වශයෙන් කොටස් තුනකට බෙදන ව්‍යවස්ථාවක් හඳුන්වා දෙන ලදි. වෙනිසියුලාවේ ආර්ථික කටයුතු සම්බන්ධයෙන් ක්‍රියාකාරී භූමිකාවක් පිහිටුවන ලදි.

වෙනිසියුලාවේ පාලන බලයට වරින් වර පත්වෙන ප්‍රධාන දේශපාලන පක්ෂ දෙක අතර ඇතිකරගන්නා වූ පුන්ටෝ ෆිහෝ සම්මුතිය (Punto Fijo Pact) මාර්ගයෙන් මේ දේශපාලන පිළිවෙත තව දුරටත් තහවුරු කරගන්නා ලදි.

ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය තහවුරු කරගන්නා අවංක පිළිවෙතක් හැටියට දක්වන ලද්දා වුවත්, මේ පිළිවෙත නිසා සිද්ධ වූයේ ආර්ථික සහ ආයතනික වූ පදනම ක්‍රමයෙන් ගලවා දමන්නට සමත්වෙන සමාජවාදයට ඇතුල් වන්නට ඉඩ ලැබීමයි.

වර්තමාන වෙනිසියුලාවේ අප දකින කඩා වැටීම එක රැයකින් සිද්ධ වූවක් නොවේ. වර්තමාන ලංකාවේ දකින්නට ලැබෙන ලෙසින්ම, එය ද දශක ගණනාවක් තිස්සේ හිමින් හිමින් පටන් ගත් ආයතනික පදනම දිරායෑමේ ප්‍රතිඵලයයි. ඉඩම් පනත්, සහතික මිල, සලාක ක්‍රමය, අත්‍යවශ්‍ය පහසුකම් සඳහා රාජ්‍ය සංස්ථා යනාදිය ඇති වූයේ කුමන කාලයේ දැයි කියා ඔබ තනිවම සොයා බලන්න. ඊට කලින් රුපියලේ අගය සහ ඊට පසුව රුපියලේ අගය කුමක්දැයි කියා ඔබ තනිවම සොයා බලන්න.

තවදුරටත් කොමියුනිස්ට් නොවේ යැයි ද, තමන්ගේ මාක්ස්වාදී හැදියාව අත්හැර දමා සමාජවාදයක් පිහිටුවන්නට ආවා යැයි කියූ රොමුලෝ බෙටන්කෝට් ආර්ථික කටයුතුවලට දිගින් දිගටම රජයේ මැදිහත්වීම් වැඩි කරන ලද්දේ ය. වෙනිසියුලාවේ පැට්‍රෝලියම් ක්ෂේත්‍රය සහමුලින් ජනසතු කිරීම සඳහා එවක පෙනී සිටි ශිෂ්‍ය ක්‍රියාකරුවන් සහ විද්වතුන්ට බෙටන්කෝට් ද ඇතුළත් ය. විදේශීය අතපෙවීම් සහ බලපෑම් වලින් ස්වාධීනව සිටින්නට නම් රජය තෙල් ක්ෂේත්‍රයේ සම්පූර්ණ අාධිපත්‍යය ලබාගත යුතු යැයි විශ්වාස කළ කණ්ඩායමේ අයෙකි.

තෙල් කර්මාන්තය ජනසතු කිරීමෙන් ලාබ පැට්‍රොල් ලබා දීමත්, සියල්ලන්ටම හැම අවධියකම ලබාගත යුතු අධ්‍යාපනය නොමිලේ ලබා දීමටත්, සෞඛ්‍ය සේවා ඇතුළු තවත් බොහෝ මහජන සේවා නොමිලේ සැපයීමටත් ඔවුන් පෙනී සිටියහ.

මේ පොරොන්දුවලට රටේ මධ්‍යම පංතිය සහ අඩු ආදායම් උපයන ලද ජනතාව රැවටුනහ. වසර ගණනාවක් යන තෙක් බෙටන්කෝට්ගේ පක්ෂයේ බහුතරය වූයේ ඔවුන් ය.

රජය විසින් තෙල් නිෂ්පාදනය කර, කළමනාකරණය කර, රජය හරහා පරිපාලනය කරමින් පෞද්ගලික අංශය එයින් සහමුලින්ම ඉවත් කිරීමත්, රටේ ආර්ථිකය මධ්‍යම සැලසුම්කරණය හරහා නියාමනය කිරීමත් ඔවුන්ගේ ආර්ථික සංවිධාන ක්‍රමය විය.

බෙටන්කෝට්ගේ ආණ්ඩුව ව්‍යසනකාරී ප්‍රතිපත්ති කිහිපයක් ස්ථාපිත කරන ලදහ. ඒවා අතර
1. වෙනිසියුලාවේ බොලිවාර් මුදලේ අගය අඩු කිරීම
2. ඉඩම් හිමියන්ගේ දේපල අයිතිය අවතක්සේරු කරමින් ඒවායේ අනවසරයෙන් පදිංචිය දිරිමත් කරන ඉඩම් ප්‍රතිසංස්කරණ ගෙන ඒම
3. ධනීය අයිතීන්* මත පදනම් වන ව්‍යවස්ථාදායක ක්‍රමයක් පිහිටුවීම සහ ආර්ථික කටයුතුවල දී වෙනිසියුලාවේ ආණ්ඩුවට ක්‍රියාකාරී භූමිකාවක් පැවරීම

බෙටන්කෝට්ගේ ආණ්ඩුව විසින් සැලකිය යුතු බදු ඉහළ දැමීම් ගෙනෙන ලද අතර ආදායම් බදු තෙගුණයකින් වැඩි වී ගියහ. මේ බදු ඉහළ දැමීම් සමඟ රජයේ වියදම් ද වැඩිකරන ලදි. සමාජ සුබසාධන වැඩ සටහන් වැඩි කිරීම නිසා අයවැය හිඟ වැඩි වන්නට වූහ. මේ අයවැය හිඟ දිගින් දිගටම වැඩි වර්ධනය වීම උගෝ චෑවේස් බලයට එන්නටත් පෙර පටන් දකින්නට ලැබුණි.

තෙල් කර්මාන්තය ජනසතු කිරීම

බෙටන්කෝට්ගේ පාලන කාලයේ දී ඔහුට එය කරන්නට බැරි වුවත්, ඔහුගේ ආණ්ඩුව ඒ ක්ෂේත්‍රයට මැදිහත්වීම් සඳහා පදනම දමන ලදහ.

1970 ගණන්වල දී තෙල් විශාල වශයෙන් උත්පාතය (boom) හේතුවෙන් සහ ඉන්ධන අර්බූදය නිසා ඉහළ ගිය මිල ගණන් හමුවේ වෙනිසියුලාව මහත් ලාබ උපයන්නට සමත් විය. එවක පාලනයේ සිටියේ කාලෝස් අන්ද්‍රේස් පේරේස් ය. 1975 දී පේරේස් පැටෝලියම් ක්ෂේත්‍රය ජනසතු කරන්නට සමත් වූයේය.

වෙනිසියුලාවේ රජයේ ස්වභාවය මූලික වශයෙන් වෙනස් මාර්ගයකට හරවන්නට සමත් වනුයේ මේ තෙල් කර්මාන්තය ජනසතු කිරීමත් සමඟයි. ජීවිතය, නිදහස සහ දේපල ආරක්ෂාව වැනි නිදහස් අයිතීන් වෙනුවෙන් පුරවැසියන් රජයට බදු ගෙවීම වෙනුවට රජය විසින් පුරවැසියන්ව රජයේ ආධිපත්‍යයට හසුකරගෙන සිටීම සඳහා නොයෙකුත් සහනාධාර දීම පටන් ගන්නා ලදි.

තෙල් ජනසතු කිරීම: ඌරන්ට කෑම දෙන කොරහක් දේශපාලකයන්ට ලැබීම

රජය විසින් අල්ලා ගන්නා ලද මේ බලයෙන් වාසිගෙන පේරේස් විසින් සුබසාධන රාජ්‍ය විසල් කරන ලද්දේ ය. මහජනතාව ඊට හුරේ දැමූහ. එහි ප්‍රථිපලයක් ලෙසින් අයවැය හිඟ වුවත් රජය විසින් වියදම් කිරීම දේශපාලන පංතිය විසින් ප්‍රීතියෙන් වැළඳ ගත්හ. වෙනිසියුලාවේ මුල්‍ය කටයුතු වල දී විදේශ සහ මහජන ණය එන්න එන්නම ඉහළ දැමීම සාමාන්‍යයක් බවට හැරිණ.

මේ අවස්ථාවේ දී, වෙනිසියුලාවේ ආර්ථිකය දැඩි සේ දේශපාලනීයකරණය වී තිබිණ. මහජනතාව සංසුන් කරන්නට සමාජ සේවා ව්‍යාපෘති සහ මහජන පහසුකම් ඉදිකිරීම් සඳහා ගලා එන තෙල් මුදල් යොදා ගැනිණ.

මේ උත්පාත අවධිවල දී සැබෑ වත්කම් නිර්මාණයක් සිද්ධ නොවීම සත්‍යය තත්ත්වය වූයේය. තෙල් සල්ලි රජය විසින් හිතුමතය අනුව නැවත බෙදාහැරීමේ යෙදීමත්, සිවිල් සමාජය සහ පෞද්ගලික ආර්ථික ක්‍රියාකරුවන් විසින් සාම්ප්‍රදායිකව නියැළෙන ලද කර්තව්‍යයන් වලින් ඔවුන් ඉවත්කර දැමීමත් සිද්ධ විය. දේශපාලකයන් සහ රජයේ නිලධාරීන් විසින් ව්‍යාපාර අධීක්ෂණය කරද්දී සිද්ධ වෙන්නේ දේශපාලන පක්ෂ මතවාදය සහ රජයේ වාසිය අනුව තීරණ ගැනීම සිද්ධවීම මිසෙක කාර්යක්ෂම සහ පාරිභෝගික කැමැත්ත අනුව තීරණ ගැනීමක් නොවේ.

පැටෝලියම් කර්මාන්තය ජනසතුකරණය රටේ ආර්ථික අවපාතයට වහාම හේතුවක් නොවූවත්, 80 ගණන් සහ 90 ගණන්වල දී පැහැදිලිවම දකින්නට ලැබෙන ආයතනික ජරාපත්වීමට පදනම එයින් වැටෙන ලද්දේ ය.

සටහන මෙම ලිපිය ඇසුරිනි. දෙවැනි කොටස ඊ ළඟට.

* අයිතීන් ගැන කියැවෙන රාජ්‍ය ව්‍යවස්ථාවන් ඉතිහාසයේ පටන් මෑත කාලයක් වනතුරු දක්වන ලද්දේ ඍන අයිතීන් ගැනයි. එනම් රජයක් විසින් පුරවැසියෙකුගේ ජීවිතයට මැදිහත්විය නොයුතු දේ ගැනයි. නමුත් මෑත කාලයක දී පටන් සුබසාධන රාජ්‍ය ක්‍රමය තුළින් ධනීය අයිතීන් ගැන ගෙනෙන පනත් දකින්නට ලැබේ. රජය විසින් පුරවැසියාගේ ජීවිතයට මැදිහත්වී රජයේ සේවාවන් ලබාදීම. උදාහරණ හැටියට නොමිලේ අධ්‍යාපනය, සෞඛ්‍ය සේවා, නිවාස, සමෘද්ධි දීමනා, රැකියාවක් නොකළත් ආදායමක් යනාදිය සැපයීම. රටක ජනතාව දුප්පතුන් කරන්නේ සහ රටක ජනතාව ලැබෙන සේවාවන් හි ප්‍රමිතිය පහළ වැටෙන්නේ මෙවැනි සේවාවන් රජයේ මැදිහත්වීමෙන් බෙදන්නට යෑම නිසා බව පැහැදිලිකර දීම ඕනෑම ආර්ථිකයක් වැඩකරන ආකාරය කෙසේදැයි කියා ඉගැන්වීමේ යෙදෙන ගුරුවරුන් විසින් මේ වෙද්දී අත්හැර දමා ඇත.

විමසිය යුතු වැදගත්ම ප්‍රශ්නය: ජනතාවට අත්‍යාවශ්‍ය දේවල් මිල දී ගන්නට රජය මැදිහත්වීම අවශ්‍ය ඇයි?!

ඉක්වදෝරයෙන් පාඩමක් ඉගෙන ගනිමුද?

වෙනිසියුලාව යන මාර්ගයේ නොයා ලංකාවේ ජනතාවට ඉක්වදෝරයෙන් පාඩමක් ඉගෙන ගන්නට හැකියි. පාලකයන් පත්කරගන්නේ ජනතාව නිසා රටක ජනතාව මේ ගැන පළමුව දැන සිටිය යුතුයි නේද!!

2020 වසරේ දී ලෝකයේ බහුතර දේශපාලකයන් විසින් කෝවිඩ් වසංගතය මුලාවෙන් රට රටවල් වසා දැමීමත් සමඟ රාජ්‍ය බැඳුම්කර අලාබ ලැබීම වැඩි වැඩියෙන් දකින්නට ලැබිණ. වසා දැමීම් නිසා ව්‍යාපාර ඇන හිටීම හේතුවෙන් මුදල් ප්‍රභවය අඩුවී යද්දී සියළුම ආණ්ඩු පාහේ ජනතාවගේ පරිහරණය සඳහා මුදල් “අච්චු” ගැසීමේ යෙදීම වැඩි වැඩියෙන් කරගෙන ගියහ.

එවැනි පසුබිමක දී, වසංගතයට පෙරතුවම ආර්ථික අවපාතයකට වැටී සිටි ඉක්වදෝරය නමැති දකුණු ඇමෙරිකාවේ දුප්පත් රට අපූරු ලෙසින් නැඟී සිටියේය. 2020 දී වසංගතය එරට තුළ පැතිර යන්නට පෙර ඩොලර් බිලියන 17.4 ක් ගෙවීම ප්‍රතිව්‍යුහගත කරන්නට ඉක්වදෝරයට සිද්ධ විය. රටක මුල්‍ය අගැයුම් පිළිබඳ තක්සේරු ඉදිරිපත් කරන කොම්පැණි එය ණය ගෙවීම පැහැර හැරීමක් හැටියට සලකන ලද්දේ ය.

එහෙත් වසරක් ගෙවී යද්දී, එනම් 2021 දී ඉක්වදෝරය එරට බැඳුම්කර සඳහා 28% ක් තරම් ලාබයක්, එනම් අනෙක් කිසි රටකට වැඩියෙන් ලබාගන්නට සමත් වූ බව බ්ලූම්බර්ග් බාක්ලේස් ඉන්ඩෙක්ස් සටහන් තැබීය.

යම් රටක් සිය ඉතිහාසයේ ප්‍රථම වතාවට ස්වෛරීත්ව ණය ගෙවීම පැහැර හැරීම නිසා පමණින් ජාත්‍යන්තර මුල්‍ය ක්‍රමය භාවිතාව අහිමි කර නොගනියි. එසේම ඒ නිසා පමණින් විදේශීය ආයෝජන අහිමි වී නොයයි.

සමහර අවස්ථාවල දී කිහිප වතාවක්ම ණය ගෙවීම් පැහැර හැරිය ද රටක් නිවැරදි මාර්ගය තෝරා ගන්නේ ද එහි දී එරට බැඳුම්කර සඳහා ලාබ ඉපැයීමටත්, විදේශ ආයෝජන සහ IMF වැනි මුල්‍යාධාර සපයන ආයතනවලින් හදිසි ආපදාවල දී ආධාර ලබාගැනීමටත් සමත් වෙති.

ඉක්වදෝරය ඊට කදිම උදාහරණයකි. එය ලෝකයේ ණය ගෙවීම් පැහැර හරින රටවල් අතර ඉදිරියෙන්ම සිටින ලද රටක් විය. එසේම ඉහතින් සඳහන් පරිදි 2020 වසරේ දී ණය ගෙවීම පැහැර හැරිය ඉක්වදෝරය 2021 වසරේ දී විදේශීය ඍජු ආයෝජන ඇමෙරිකන් ඩොලර් මිලියන 143.20 කින් වර්ධනය කරගන්නට සමත් විය. 2021 දී එරට බැඳුම්කර සඳහා 28% ක් තරම් ලාබයක් උපයන්නට, එනම් අනෙක් කිසි රටකට වැඩියෙන් ලබාගන්නට සමත් වූ බව බ්ලූම්බර්ග් බාක්ලේස් ඉන්ඩෙක්ස් එක දක්වන ලද්දේ ය.

ඉක්වදෝරය සැබෑ වෙනසක් ගෙනෙන්නට සමත් වූයේ කෙසේද?

වාමාංශිකයන් රජයන ලද දශක දෙකකට ආසන්න කාලයකට පසුව ඉක්වදෝරයේ මධ්‍යම-දක්ෂිණාංශ (centre-right) ජනාධිපතිවරයා හැටියට ව්‍යාපාරික සහ බැංකු CEO පසුබිමකින් යුතු වූ ගියෙර්මෝ ලැසෝ (Guillermo Lasso) නමැත්තා පත් වූයේය. ලැසෝ පෙනී සිටින ලද ප්‍රතිපත්ති අතර සීමිත ආණ්ඩුවක් තුළ බලය බෙදී පැවතීම, මූලික අයිතිවාසිකම් ආරක්ෂාව, බදු කපා හැරීම්, සහ නිදහස් වෙළඳපල හිතකර වූ ප්‍රතිසංස්කරණ ගෙන ඒමට පෙනී සිටීම යනාදිය ප්‍රධාන ලක්ෂණ වූහ.

ඉක්වදෝරය සමඟ අනෙකුත් ප්‍රධාන ලතින් ඇමෙරිකන් රටවල් සසඳා බලද්දී පෙනී යන්නේ ඒ අනෙක් ලතින් ඇමෙරිකන් රටවල වාමාංශික පක්ෂ සඳහා කැමැත්තක් වැඩිවීමත්, දේශපාලනික අවුල් සහගත සමාජ වාතාවරණයන් පැතිර යාමත් ය. බදු වැඩි කරන්නට ගත් සැලසුමක් නිසා ඉක්වදෝරයට අසල්වැසි කොලොම්බියාවේ උද්ඝෝෂණ රැසක් හටගති. චිලේ රටේ ජනාධිපතිවරයා ලෙසින් වාමාංශිකයෙක් පත්ව සිටියි. මාක්ස්වාදී පක්ෂයක් නියෝජනය කරන ගුරුවරයෙක් ලෙසින් සේවය කරන ලද පේඩ්‍රෝ කැස්ටියෝ පෙරූ රටේ ජනාධිපති වීමත් සමඟ එරට කොටස් වෙළඳපල වහා කරණම් ගැසීය.

ලැසෝ ජනාධිපතිවරණයේ දී පරාජය කළේ හිටපු වාමාංශික පක්ෂයේ, සමාජවාදියෙක් යැයි කියාගත්, වෙනිසියුලාවේ පාක්ෂිකයෙක් වූ අන්ද්‍රෙයාස් අරාවුස් (Andrés Arauz) ය. පුරවැසි විප්ලවීය මෙහෙයුම යන වාමාංශික පක්ෂයේ මුලසුන හොබවන අන්ද්‍රේස් අර්ථ ශාස්ත්‍රඥයෙකි! ඒත් අන්ද්‍රේස් 2008 දී ඩොලර් බිලියන 3.2 ක ණයක් ගෙවීම පැහැර හැරියේය.

වාමාංශිකයා පරාජය කරමින් බලයට පත්වූ ගියෙර්මෝ ලැසෝ ආර්ථික ප්‍රතිසංස්කරණ වහාම ක්‍රියාත්මක කළේය. 2022 ජනවාරි මස සිට විදේශ මුදල් රටට එවද්දී කපාගන්නා බදු අඩු කරන ලද්දේය. ඔහු රේගු බදු මට්ටම් අඩු කරන ලද්දේ ය. ආනයන තහනම් කපා හැරියේය. පෞද්ගලික ආයෝජන ආකර්ශනය කරගැනීම සඳහා තෙල් කර්මාන්තයේ ප්‍රතිසංස්කරණ ගෙනෙන ලද්දේ ය.

ඉක්වදෝරය එහි මුදල් හැටියට භාවිතා කරන්නේ ඇමෙරිකන් ඩොලරයයි. ඒ නිසා ඔවුනට මුල්‍ය ප්‍රතිපත්තිය හරහා අවපාත වෙනුවෙන් මුදල් අච්චු ගැසීම කළ නොහැකියි.

ඉක්වදෝරයේ මෙතෙක් ඇති වූ සීඝ්‍ර වර්ධනය සැබෑවකි. එහෙත් ඔවුන් වැටී සිටින දුප්පත් මට්ටමෙන් ගැලවී සමෘද්ධිමත් රටක් වෙනුයේ මේ පා තබා ඇති නිවැරදි මාර්ගයේ යෑම එනම් සැබෑ වෙනසක් ගෙන ඒම කොතරම් දුරකට කොතරම් කාලයක් පුරා සිද්ධ වෙන්නේදැයි අනුවයි. දැනටමත් එරට වෘත්තීය සමිති විසින් ශ්‍රමබල ප්‍රතිසංස්කරණ සඳහා විරෝධය පාන්නට පටන්ගෙන ඇත.

ධනවාදී ක්‍රමය නිසා අවපාත ඇතිවන බවත්, ධනවාදී ක්‍රමය නිසා අල්ලස්, වංචා, දූෂණ වැඩිවෙන බවත්, ධනවාදී ක්‍රමය නිසා දේශපාලකයන්ට හොරකම් කරන්නට හැකියාව ලැබෙන බවත් කියන අයට ඉක්වදෝරය කොතරම් වැදගත් පාඩමක් කියා දෙන්නට සමත් වේවිද!

ස්වෛරීත්ව ණය නොගෙවා සිටියොත්?

ලංකාව මුහුණ පා සිටින ආර්ථික අර්බූදයට විසඳුම් ලෙසින් මේ දිනවල ඉදිරිපත් කරන මතිමතාන්තර බොහෝ වෙති.

ඒ එකතුවට ඉදිරිපත් කරන මේ විසඳුම එයාකාරයෙන්ම ක්‍රියාවට නැංවිය යුතු වුවත් සිද්ධ වෙනුයේ මෙයින් කොටසක් ක්‍රියාවට නංවා අර්බූදය තව දුරටත් බරපතල වන ප්‍රතිපත්තිවල දිගින් දිගටම නියැළීමයි.

විවෘත ආර්ථිකය යැයි කියා අතිශයෙන්ම සංවෘත වූ ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති කරපින්නාගත් දේශපාලකයන් හා රටවැසියන් සිටින රටකින් වෙනසක් බලාපොරොත්තු විය නොහැකියි.

සිංගප්පූරුව පෙන්වමින් වෙනිසියුලාව අනුගමනය දිගින් දිගටම සිදුවේවි. එනම් මෙතෙක් කාලයක් සිද්ධ වූ ලෙසින්ම දූෂණ සහ වංචා සිද්ධ වෙන ක්‍රමය වෙනස් කරන්නට කිසිවෙක් ඉල්ලා සිටින්නේ නැති බව පිළිනොගැනීම ලංකාවේ දුර්භාග්‍යයයි.

රටක් දියුණු වෙන්නට නම් සැබැවින්ම ඉල්ලා සිටිය යුතු වෙනස කුමක්ද? තම වෙහෙසේ ඵලදාව භුක්ති විඳීමට රාජ්‍ය මැදිහත්වීම් නොමැති වෙළඳපල සහ එහි ආරක්ෂාව සඳහා නීතියේ රීතිය පවතින වාතාවරණයයි.

දේපල අයිතිය වෙනුවෙන් පෙනී සිටින අයෙක් හැටියට රාජ්‍ය ණය ප්‍රජහනය වෙනුවෙන් පෙනී සිටිය හැකිද?

ස්වෛරීත්ව ණය, ජාතික ණය, රටක ණය නැත්නම් රාජ්‍ය ණය යනු රජය විසින් ජනතාවගේ අනාගත ආදායම් හිලව්වට තබා ගන්නා ලද ණයයි. මේ ණය ලබාගත්තේ පාලකයන් විසින් වුවත් එයට මහජන ණය කියා කියැවේ. වාර්ෂිකව දකින අයවැය පරතරය මෙයයි. රජයට ලැබෙන ආදායමට වඩා රජයක් විසින් වැය කරන ලද මුදල මෙයයි.

ජාතික ණය ප්‍රජහනය (Repudiating the National Debt) නමින් මුරේ රොත්බාඩ් නැමති ඔස්ට්‍රියන් අර්ථ ශාස්ත්‍රඥයා ලියා ඇති ලිපියෙන් අනුන් කළ වැරදි වලට තමන් ණය නොගෙවා සිටීම ගැන අපූරු පැහැදිලි කිරීමක් ලබාගන්නට ඔබට පුළුවනි.

ණය නොගෙවා සිටීමෙන් පසුව ඉක්මණින් කළ යුත්ත නම් රටේ පුරවැසියන්ට ඔවුන්ගේ වෙහෙසේ ඵලදාව භුක්ති විඳීමට සහ එහි ආරක්ෂාව සඳහා නීතියේ රීතිය පවතින වාතාවරණයක් සාධනයයි.

මුරේ රොත්බාඩ් විසින් පෞද්ගලික ණය සහ රාජ්‍ය ණය අතර වෙනස පැහැදිලි කරයි. මෙය ලිපියේ පදනම වෙයි.

රාජ්‍ය ණය සුරැකුම්පත්, භාණ්ඩාගාර බැඳුම්කර, සංවර්ධන බැඳුම්කර සහ ජාත්‍යන්තර ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර යනාදියෙන් යම් රටක ආණ්ඩුවක් පොරොන්දු වෙන්නේ එරට වැසියන් අනාගතයේ දී උපයන වත්කමෙන් කොටසක් බෙදා දීමටයි. මෙය එරට පුරවැසියන්ගේ කැමැත්ත විමසා බලා කරන ලද්දක් නොවේ. රජයේ වැය ඉහළ යද්දී ඒවා පියවා ගන්නට එරට වැසියන්ගේ අනාගත වත්කම් වෙනත් අයට පොරොන්දු වීම යන්න යුක්ති සහගත නොවේ.

මේ රාජ්‍ය ණය සුරැකුම්පත්, භාණ්ඩාගාර බැඳුම්කර, සංවර්ධන බැඳුම්කර සහ ජාත්‍යන්තර ස්වෛරීත්ව බැඳුම්කර යනාදියෙන් ලාබ උපයන අයෙක් අපරාධ ක්‍රියාවලියට ආධාර දීම සහ අනුබල දීම කරන්නෙක් යැයි කීම යුක්ති සහගත යැයි මුරේ රොත්බාඩ් පෙන්වා දී ඇත.

ඉතින් යම් රටක වැසියන් ඒ ණය ගෙවීම් ප්‍රජහනය කිරීමට තීන්දු කළොත් එයින් ආර්ථිකයට මහත් විනාශකාරී ඵලවිපාක සිදුවේවිද? ණය ගෙවීම් ප්‍රජහනය කළොත් එවැනි රටකට නැවතත් ණයක් දෙන්නේ කවුද? ඒත් මෙහි දී පැන නැඟිය යුතු නිවැරදි ප්‍රශ්නය නම් රාජ්‍ය වැය ලෙසින් තව තවත් පෞද්ගලික ප්‍රාග්ධනය නාස්ති කළ යුත්තේ මන්දැයි කියා යැයි රොත්බාඩ් පෙන්වා දෙයි. ජාතික වශයෙන් ණය ගැනීමේ අනාගත හැකියාව කප්පාදු කර දැමීම පමණක්ම ණය ගෙවීම් ප්‍රජහනය කිරීමට සුදුසු යහපත් හේතුවක් යැයි ඔහු කියයි.

අවශ්‍ය කරනුයේ ඉතිරි කිරීම් වැඩි කිරීමත්, පෞද්ගලික ව්‍යවසායකය තුළ ආයෝජන වැඩි කිරීමත්, කප්පාදු කළ රාජ්‍ය සේවාවන් සහිත කුඩා අයවැයකින් යුතු වූ අවම ආණ්ඩුවකි. ජනතාවටත් ආර්ථිකයටත් සමෘද්ධිමත් විය හැකියාව ලැබෙන්නේ ඔවුන්ගේ රජය කෙසඟ වී හාමතයේ සිටිනවා නම් පමණක් යැයි රොත්බාඩ් පෙන්වා දෙයි.

එහෙත් ලංකාව එවැනි අවම රජයක් කරා ගෙනයන්නට වර්තමානයේ මහමඟට බැස සිටින කිසිදු කෙනෙකු එකඟ වේ යැයි සිතිය නොහැකියි.

ඉතින් සිද්ධ වෙනුයේ වෙනිසියුලාවේ පිළිවෙතයි. රාජ්‍ය ණය ප්‍රජහනය කිරීමත් අනතුරුව රටේ ආර්ථිකය නංවාලීම සඳහා කිසිදු ප්‍රතිපත්තිමය වෙනසක් ඇති නොවීමත් ය. 2017 දී ඇමෙරිකන් ඩොලර් වලින් නිකුත් කළ 2019 දී සහ 2024 දී කොටස් වශයෙන් ගෙවිය යුතු වූ ස්වෛරී බැඳුම්කර දෙකක් වෙනිසියුලාව විසින් ප්‍රජහනය කළහ. ඊට අමතරව කූපන් ගෙවීම් වශයෙන් කළ යුතු වූ මිලියන 200 ක් සහ තවත් නියමිත වූ බැඳුම්කර ගෙවීම් ඩොලර් මිලියන 420 ක් ඔවුන් ප්‍රජහනය කරන ලදහ. ඔව්, වෙනිසියුලාවේ රජය විසින් ඔවුන්ගේ ජනතාවට ඉතාමත් නින්දිත වූ ආකාරයෙන් සලකද්දී පවා, එහි දේශපාලකයන් ජනතාවගේ වත්කම් කොල්ලාකමින් ධනකුවේරයන් සේ දිවිගෙවද්දී පවා, මේ බැඳුම්කර වලින් ලාබ උපයන්නට සමහර ආයෝජකයන් ඉදිරිපත් වූහ. රට තුළ ඇති මුදල් හිඟය සඳහා ඔවුන් දිගින් දිගටම මුදල් “අච්චු ගසමින්” උද්ධමනයට දායක වෙති.

ඉතින් වර්තමාන රජයේ ඉහළ පුටු හොබවන අය වෙනස් නොවූවත් ලංකාව අනාගත දවසක ඉදිරිපත් කරන සුරැකුම්පත් හා බැඳුම්කර වලින් ලාබ උපයන්නට කිසිවෙක් ඉදිරිපත් වෙන්නේ නැතැයි කියා නොසිතන්න.

මෙසේ ණය ප්‍රජහනය කළ රටවල් අනතුරුව ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම් සඳහා ඉදිරිපත් වෙති. 2012 දී ග්‍රීසිය ද, ආර්ජන්ටීනාව දෙවරක් ද ඩොලර් වලින් ගත් ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම කරන ලදහ.

ඒත් මෙයාකාරයෙන් ණය ප්‍රජහනය සහ ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීම් සඳහා ඉදිරිපත්වන රටවල පාලකයන්ගේ සහ ජනතාවගේ අරමුණ දිගින් දිගටම ණය ලබාගැනීමයි. එවැනි රටවල් එකක් හෝ සිටින තත්ත්වයෙන් ඉහළට නැඟ සමෘද්ධිමත් රටවල් වී නැත.

තම පාලකයන් ගන්නා ලද වැරදි තීරණ නිසා ආර්ථික බංකොළොත් භාවයට පත් වූ රටවල් ඒ වැරදි ප්‍රතිපත්ති වෙනස් කරන ලද නිසා පමණක් සමෘද්ධිමත් වන්නට සමත් වූහ.

ස්වෛරීත්ව ණය ගෙවීම් වැඩියෙන්ම පැහැර හරින රටවල් අතර ඉදිරියෙන්ම සිටින්නේ ලතින් ඇමෙරිකාවේ රටවල් වෙති. මෑත කාලයේ ණය ගෙවීම් 10 ක් පැහැර හරින ලද වෙනිසියුලාව සහ ඉක්වදෝරය ඒ රටවල් අතර ද ඉදිරියෙන්ම සිටින රටවල් දෙකයි. 2017 දී වෙනිසියුලාව බිලියන ඩොලර් 65 ක බැඳුම්කර ගෙවීමක් පැහැර හැරියේය. සීඝ්‍රයෙන් දියුණුවන රටක් යැයි හඳුන්වන බ්‍රසීලය ද නව වතාවක් ණය ගෙවීම් පැහැර හරින ලදහ.

1998 ණය අර්බූදයේ දී සීඝ්‍රයෙන් පහළ ගිය තෙල් මිල නිසා රුසියාව මහජන ණය ගෙවීම පැහැර හැරීම නිසා තවත් රටවල් ගණනාවක් ද ණය ගෙවීමට නොහැකි තත්ත්වයට පත් වූහ. ඒ ණය ගෙවීම් පැහැර හැරීම් බොහොමයක් වළක්වාගන්නට හැකියාව ලැබුණේ IMF විසින් මැදිහත්වීම නිසයි. මෙහි දී සෝවියට් දේශයේ ණය රුසියාවට ගෙවන්නට සිද්ධ වීම යුක්ති සහගත ද යන ප්‍රශ්නය පැන නඟියි.

රටක් හැටියට ලෝකයේ රාජ්‍ය ණය බර වැඩියෙන්ම උසුලන්නේ ඇමෙරිකන් රජයයි. ඇමෙරිකාව තම ණය පැහැර හැරියොත් සමස්ත ගෝලීය ආර්ථිකයම කඩා වැටෙනු ඇත. මේ ක්‍රමය අතිශයෙන් අසාධාරණ වූ ද අයුක්ති සහගත වූ ද ක්‍රමයකි. ඒත් වර්තමාන ඇමෙරිකාවේ වාසය කරන බහුතරය ද රජයේ මැදිහත්වීම් අවම කිරීමට එතරම් කැමැත්තක් දක්වන්නෝ නොවෙති.

රාජ්‍ය ණය ගෙවීම පැහැර හැරීම පමණින් රට දියුණු වෙන්නේ නැත. ණයවලින් ජීවත්වන ක්‍රමය වෙනස් කළ යුතුයි. සිස්ටම් චේන්ජ් කියා ඉල්ලා සිටිය යුත්තේ එයයි.